مصالح الابدان و الانفس (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب«مصالح الابدان و الانفس» تالیف
ابوزید احمد بن سهل بلخی در موضوع حفظ صحت
بدن و سلامت
نفس نگاشته شده است.
از انگیزه تالیف این کتاب و نیز
سال نگارش آن خبر چندانی نداریم، با این حال به نظر می‌رسد هنگامی که مؤلف اهمیت این موضوع را دید، دست به نگارش این اثر زد نه آن که این کتاب را به درخواست امیری و یا خواهش دانش آموزی تالیف کرده باشد. این اثر از قدیمی‌ترین نگاشته‌های پزشکی به
زبان عربی است، بلکه شاید بتوان آن را قدیمی‌ترین نگاشته تخصصی به زبان عربی پیرامون حفظ الصحة بدانیم و از این لحاظ این اثر قابل توجه و حائز اهمیت است. اهمیت قابل توجه دیگر این اثر مباحث مربوط به نفس است که از دیگر اسباب نگارش کتاب بوده است. مؤلف معتقد است که در این موضوع معمولا اطباء چیزی ننوشته و در کتاب هایشان که در زمینه طب تالیف نموده‌اند به این موضوع نپرداخته‌اند؛ چرا که این موضوع با صناعت پزشکی دو امر جدای از دیگر است و امراض نفسانی نیز جنس دیگر امراض نیست تا با
فصد و تجویز داروهای معمولی بتوان به درمان آن پرداخت.
این اثر از دو بخش و یا به تعبیر مؤلف از دو مقاله تشکیل شده باشد. هر مقاله خود به بخش‌های کوچک تری تحت عنوان باب تقسیم شده که مقاله اول شامل چهارده باب و مقاله دوم شامل هشت باب است. ابواب بخش اول نیز به بخش‌های کوچک تری تحت عنوان قول (گفتار) تقسیم می‌شود. از آنجایی که مؤلف شیوه‌ای تعلیمی را در نگارش این اثر مد نظر دارد از تطویل و بیهوده گویی می‌پرهیزد، بلکه چنان که خود می‌گوید مطالب را موجز و مختصر می‌نگارد.
.دیگر این که در ابتدای هر مقاله جغرافیای ابحاث را ترسیم می‌کند و با نگارش مقدمه‌ای در ابتدای هر بحث جایگاه و اهمیت آن را برای خواننده مشخص می‌نماید.
۱. محقق کتاب در ابتدای کتاب مقدمه‌ای مفصل پیرامون سیر تاریخی حفظ الصحة، زندگی و آثار مؤلف و تحلیل و بررسی کتاب مصالح الابدان و الانفس نگاشته است.
۲. مؤلف سعی دارد مطالب کتاب را مستدل بیان کند؛ به عنوان مثال
گوشت پرندگان را سهل الهضم تر از
حیوانات دریایی می‌داند و دلیل این امر را به سبکی و سنگینی
هوا و
آب منتسب می‌کند که موجودات از آنها تاثیر می‌پذیرند.
۳. وی همچنین از تجربیات نیز
غافل نیست و گاه به تجربیات شخصی نیز استناد می‌کند.
.
۴. مؤلف در این اثر- خصوصا مقاله دوم- بیشتر تحقیقات و تجربیات خود را تحریر می‌کند و به مناقشات و اقوال دیگران چندان توجهی نمی‌کند.
۵. علاوه بر طرح مباحث علمی دراین اثر، مؤلف سعی بر این دارد تا سیر بحث‌ها، سیری منطقی باشد از این رو مقاله اول را با بیان کلیاتی در
طب آغاز می‌نماید و این مقاله را با
سماع - که به نظر مؤلف فصل مشترکی بین مقاله اول و دوم است- پایان می‌دهد.
.
۶. ویژگی دیگر قابل ذکر برای این اثر بیان ساده و بدون پیچیدگی مؤلف است و شاید بتوان این ویژگی را در راستای هدف تعلیمی بودن این اثر دانست.
این اثر به همت دکتر محمود مصری و بر اساس دو
نسخه خطی تحقیق و تصحیح است.در خاتمه نیز دکتر مصری فوائد و نکات سودمندی را که مرتبط با متن است دربخشی تحت عنوان ملحقات تحریر نموده است. تدوین فهارس (
آیات ،
احادیث ، الفاظ لغوی، مصطلحات طبی و معادل انگلیسی آنها و
اعلام ) از دیگر کارهایی است که محقق انجام داده است. پاورقی‌های این اثر بیشتر در مورد اختلاف نسخ و برخی در توضیح بعضی از الفاظ و مصطلحات است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
