مشیّت (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَشیَّت (به فتح میم و یاء) یکی از مفردات
نهج البلاغه به معنای معنای خواستن و
اراده کردن که
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
زهد خویش از این واژه استفاده نموده است.
مَشیَّت مصدر است به معنای خواستن و اراده کردن آمده است. «شائه یشائه شیئا: اراده».
مشیت از ماده «شیء» مصدر میمی از شاء یشاء به معنای اراده‌کردن و خواستن است و در اصطلاح عرفان، عنایت ازلی و تجلی ذاتی پروردگار به اشیاست که به کلیات تعلق می‌گیرد و قابل زیادی و نقصان نیست.
امام خمینی مشیت به معنای مصطلح را همان تجلی به
فیض مقدس می‌داند که تجلی حق‌تعالی در خارج از صقع ربوبی است و مشیت در مقام ذات که از آن غالباً تعبیر به اراده می‌شود را فیض اقدس می‌داند که با این مشیت وجود علمی در نشئه علمیه و
اعیان ثابته ظاهر می‌شود.
امام خمینی در آثار خود با تبیین دقیقی از بحث مشیت و تقسیم آن به مشیت ذاتی و فعلی، از مشیت فعلی به مشیت مطلق تعبیر کرده است و می‌توان آن را اصطلاحی بدیع شمرده که آن را بر فیض مقدس منطبق نموده است.
ایشان در آثار خود به‌تفصیل از مشیت سخن گفته و موضوعاتی چون حقیقت مشیت و انطباق آن بر حقیقت محمدیه و علویه و چگونگی وصول به آن را بیان کرده است.
امام خمینی از مشیت مطلقه به اعتبارات مختلف و با تعابیر مختلفی یاد کرده است که عبارت‌اند از:
مرتبه فقر، فیض مقدس، رحمت واسعه از
اسم اعظم، ولایت مطلقه محمدیه، مقام علویه، فیض مقدس، قاب قوسین، افق اعلی، رق منشور، نفس رحمانی، وجود منبسط، حضرت عماء، حجاب اقرب و برزخیت کبری.
به اعتقاد امام خمینی، مشیت مطلقه فعلی، همان فیض مقدس و نور رحمت حق در مقام ظهور و اول صادر از مقام غیبت است که تجلی بدون واسطه حق شمرده شده، از همه تعینات و تعلقات مجرد است، زیرا حقایق متعینه، خود نمی‌توانند بدون واسطه به ذات حق، مرتبط باشند وگرنه لازم می‌آید در ذات حق تقدّر و تعیّن راه پیدا کند؛ بنابراین مشیت با نهایت بساطت و احدیتش با همه اشیاء متحد بوده، ظل و سایه وحدت حقه الهی است که بر همه اشیاء احاطه قیومیه دارد، ازاین‌رو مشیت در همه مراتب طولی و عرضی عالم سریان دارد و به‌اندازه ظرفیت و
استعداد عالمیان در آنها تجلی می‌کند.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره زهد خویش فرموده است: «
«وَايْمُ اللهِ. يَمِيناً أسْتَثْنِي فِيهَا بِمَشِيئَةِ اللهِ عَزَّوَجَلّ ـ لاََرُوضَنَّ نَفْسِي رِيَاضَةً تَهشُّ مَعَها إِلَى الْقُرْصِ إِذَا قَدَرتْ عَلَيْهِ مَطْعُوماً...»؛
سوگندی که تنها
مشیّت خداوند را از آن استثنا می‌کنم و آن‌چنان
نفس خویش را به
ریاضت وادارم که به یک قرص نان هرگاه به آن دست یابم، کاملًا متمایل و مشتاق شود.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
خدا فرموده است: «
«وَإِنَّمَا صَدَرَتِ الاُْمُورُ عَنْ مَشيئَتِهِ»؛
موجودات را بدون هيچ‌گونه كژى بر پا داشت، و راه و رسمى كه بايد بپيمايند معيّن ساخت.»
این واژه سه بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «مشیّت»، ج۲، ص۶۲۲. •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
