مشکاة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مشكاة:(مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ) «مشكاة» از مادّه
«شَكاة» در اصل، به معناى روزنه و محل كوچكى بود كه در ديوار ايجاد مى‌كردند و چراغ‌هاى معمول قديم را براى
محفوظ ماندن از مزاحمت باد و طوفان، در آن مى‌نهادند، و گاه از داخل اطاق طاقچه كوچكى درست مى‌كردند و طرفى را كه در بيرون اطاق و مشرف به حياط منزل بود با شيشه‌اى مى‌پوشاندند، تا هم داخل اطاق روشن شود، و هم صحن حياط، و در ضمن از باد و طوفان نيز مصون بماند.
و نيز به
محفظه‌هاى شيشه‌اى كه به صورت مكعب مستطيلى مى‌ساختند و درى داشت و در بالاى آن روزنه‌اى براى خروج هوا و چراغ را در آن مى‌نهادند، گفته شده است.
كوتاه سخن اين كه:
«مشكاة» محفظه‌اى براى چراغ در مقابل حمله باد و طوفان بود؛
و از آن‌جا كه غالباً در ديوار ايجاد مى‌شد نور چراغ را نيز متمركز ساخته و منعكس مى‌نمود.
(اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَكَةٍ زَيْتُونِةٍ لَّا شَرْقِيَّةٍ وَ لَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ) (
خداوند نور آسمان‌ها و زمين است؛ و مَثَل نورش همانند چراغدانى است كه در آن چراغى پرفروغ باشد، آن چراغ در حبابى قرار گيرد، حبابى شفاف و درخشنده همچون ستاره‌اى فروزان، چراغى كه افروخته مى‌شود از روغن درخت پربركت زيتونى كه نه شرقى است و نه غربى؛ روغنش آن‌چنان صاف و خالص است كه نزديک است بدون تماس با آتش شعله‌ور شود؛ نورى است بر فراز نورى؛ و خدا هركس را بخواهد با نور خود
هدایت مى‌كند، و خدا براى مردم مثل‌ها مى‌زند و خداوند به هر چيزى داناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: آن‌چه تشبيه به
مشکات شده، به مشكات و همه خصوصياتى كه در
آیه براى آن آمده تشبيه شده، نه تنها به كلمه مشكات، يعنى فِيها
(مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ ...) همه در اين تشبيه دخالت دارند، چون اگر تنها به مشكات تشبيه شده باشد معنا
فاسد مى‌شود، و اين در تمثيلات قرآن نظاير زيادى دارد.
(الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ) تشبيه زجاجه به
کوکب درى به خاطر شدت و بسيارى لمعان نور مصباح و تابش آن است، معمولا وقتى شيشه را روى چراغ بگذارند بهتر مى‌سوزد، و ديگر با وزش باد نوسان و اضطراب پيدا نمى‌كند و در نتيجه مانند كوكب درى مى‌درخشد و درخشش آن ثابت است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «مشکاة»، ص۵۳۰.
