• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مسکنة (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




مَسْكَنَة (به فتح میم و کاف و نون و سکون سین) از واژگان قرآن کریم به معنای درماندگی است. اين كلمه دو بار در قرآن آمده و هر دو درباره يهود است‌.



مَسْكَنَة به معنای درماندگى است.
طبرسی گويد: آن مصدر مسكين است. در اقرب آن را اسم گرفته به معنى فقر، ذلّت و ضعف.
[۷] شرتونی، سعید، اقرب الموارد.
راغب گويد: اصح القولين آن است كه ميم آن زايد است.


اين كلمه دو بار در قرآن آمده و هر دو درباره یهود است‌.
(وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ‌ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُوا يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ يَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ...) (و مُهر ذلّت و نياز، بر آنها زده شد؛ و به خشم خداوند گرفتار شدند؛ چرا كه آنان نسبت به آيات خداوند، کفر مى‌ورزيدند؛ و پيامبران را به ناحق مى‌كشتند....)
بار دوم در آیه ۱۱۲ آل عمران آمده‌ (ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ أَيْنَ ما ثُقِفُوا إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ‌ الْمَسْكَنَةُ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُوا يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ يَقْتُلُونَ الْأَنْبِياءَ بِغَيْرِ حَقٍّ ...) (هر جا يافت شوند، مهر ذلّت بر آنان خورده است؛ مگر با ارتباط به خدا، و تجديد نظر در روشِ ناپسند خود، يا با ارتباط به مردم (و وابستگى به اين و آن)؛ و به خشم خدا، گرفتار شده‌اند؛ و مُهر بيچارگى بر آنها زده شده؛ چرا كه آنهابه آيات خدا، كفر مى‌ورزيدند و پيامبران را به ناحق مى‌كشتند....)
در هر دو آيه مقرّر شدن ذلّت و مسكنت و قرين شدن با غضب خدا ذكر شده و علّت آن بدبختى‌ها، كفر به آيات حق و قتل پيامبران است. اين دو آيه با هم تفاوتى ندارند مگر در استثناء «إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ» كه در «حبل» مشروحا گفته شد.
مسكنت را ابن اثیر و طبرسى فقر قلبى گفته‌اند. به هر حال آن از سكون است و آن درماندگى به خصوصى است كه از ذلّت و خوارى ناشى می‌شود و شخص پيش خود شرمنده می‌شود و اينكه بیضاوی در تفسير آيه دوم گفته: يهود در بيشتر اوقات فقراء و مساكين‌اند درست نيست گرچه سخنش در آيه اوّل وسيع‌تر از دوّم است. زيرا مسكنت فقر نيست. المنار در فرق ما بين ذلّت و مسكنت گويد: مسكنت حالتى است در شخص كه از خود حقير شمردن ناشى است به طوريكه براى خود حقى قائل نيست. و ذلّت حالتى است كه منشاء آن ممنوعيت از حق خويش است و منشاء و سبب ذلّت ديگران‌اند نه خود شخص.
بهر حال در نتيجه كفر به آيات خدا و قتل پيامبران خوارى و ذلّت بر يهود مقرّر و زده شد. مردم آنها را خوار و ذليل دانستند. خود نيز در پيش خود مسكين و درمانده شدند و رفع آن‌ «بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ‌» بسته است. به طوريكه هر شخص ستمكار در نظر ديگران خوار و در پيش خودش شرمنده است و اگر به سوى خدا باز گردد و مردم در وى توبه احساس كنند هر دو رفع می‌شود. آيه نمی‌گويد چنين شدند بلكه می‌گويد: رفع ذلّت‌ و مسكنت با آن دو است.


اين كلمه دو بار در قرآن آمده است‌.


۱. بقره/سوره۲، آیه۶۱.    
۲. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۲.    
۳. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۲۸۳.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۱۸.    
۵. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۲۶۷.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۵۳.    
۷. شرتونی، سعید، اقرب الموارد.
۸. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص.۴۱۸    
۹. بقره/سوره۲، آیه۶۱.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۸۸.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۲۵۸.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۵۶.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۹۲.    
۱۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۲.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶۴.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۸۴.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۵۹۵.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۱۴.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۰۵.    
۲۱. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایه، ج۲، ص۳۸۵.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۵۶.    
۲۳. بیضاوی، عبدالله بن عمر، تفسیر البیضاوی، ج۲، ص۸۰.    
۲۴. رشیدرضا، محمد، تفسیر المنار، ج۱، ص۲۷۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «مسکنة»، ج۳، ص۲۸۳.    






جعبه ابزار