مرجع الطلاب فی القواعد النحو (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«مرجع الطلاب فی القواعد النحو» اثر عربی ابراهیم شمس الدین است.
«مرجع الطلاب فی القواعد النحو» اثر عربی ابراهیم شمس الدین، کتابی است در موضوع ادبیات عرب.
این کتاب، برای طلابی که در مرحله مقدماتی هستند نوشته شده است.
کتاب با مقدمه مولف آغاز و مطالب در شصت درس، پیرامون
علم نحو، تنظیم شده است.
هر کدام از دروس کتاب، شامل چهار بخش می‌باشد:
۱. قواعد عامه و تعریف‌ها.
۲. مثال‌ها.
۳. اعراب.
۴. تمرین‌های تطبیقی.
مؤلف، در بعضی از دروس، جداولی از مطالب و مباحث را بیان نموده است.
در مقدمه که به تعریف علم عربی اختصاص یافته، این علم، چنین تعریف شده است: صناعتی که به سبب آن، وضعیت کلمات مفرد و مرکب عربی شناخته شده و هدف آن، مصون بودن متکلم از خطا در اصل و نوع کلمه و تألیف آن است.
در این مقدمه، از
کلام نیز بحث شده و حرکات و حروف شمسی و قمری، تعریف شده‌اند.
درس اول پیرامون اسم، فعل و حرف می‌باشد. مؤلف ضمن تعریف این سه قسم، برای آن‌ها ۱۴ مثال
ذکر کرده و آن‌ها را شرح داده است.
برخی از مثال‌ها عبارت است از:
تمدد عادل علی الفراش؛ قرا فریدٌ کتاب التاریخ؛ سمعت صوت الطبل؛ رکبت علی الحصان؛ ان الدین النصیحة.
مؤلف در پایان این درس، تعدادی تمرین در مورد
اسم، فعل و حرف بیان نموده است.
از جمله دروسی که در کتاب بیان شده، درسی است که در مورد فعل ماضی، مضارع و امر می‌باشد.
تعریف مؤلف از این افعال بدین شرح است:
«فعل ماضی: عبارت است از: هر فعلی که دلالت بر حصول کاری در
زمان گذشته کند. فعل مضارع: فعلی است که دلالت بر حصول
عمل در
زمان حال یا مستقبل نماید. این فعل دائما با یکی از حروف مضارع (اتین) شروع می‌شود. فعل امر نیز فعلی است که طلب عملی در
زمان مستقبل می‌کند».
پس از این تعریفات، برای هر کدام از این افعال، چهار مثال ذکر شده است.
یکی دیگر از دروسی که در
کتاب آمده، درسی است پیرامون
ظرف زمان و مکان.
تعریف مؤلف از این دو مورد، چنین می‌باشد:
ظرف زمان: اسم منصوبی است که از فعل مشتق شده و دلالت بر
زمان حدوث فعل می‌کند و
ظرف مکان: اسم منصوبی می‌باشد که از فعل مشتق گرفته شده و دلالت بر مکان وقوع فعل دارد.
آخرین درس، در مورد بدل می‌باشد. نویسنده بدل را چنین تعریف نموده است: لفظی که پیرامون متبوعش توضیح و شرح داده و در اعراب نیز از متبوعش پیروی می‌کند».
بدل سه قسم دارد:
۱. بدل کل؛
۲. بدل جزء از کل؛
۳. بدل اشتمال.
مؤلف، هر یک از این سه مورد را تعریف نموده و در بخش امثله برای تمام این موارد مثال‌هایی ذکر کرده است.
کان الراعی شاکر یرعی الغنم (شاکر:بدل کل)؛
صعد السلم نصفه (نصفه:بدل جزء)؛
اطربنی البلبل صوته (صوته:بدل اشتمال).
کان الراعی شاکر ماشیاً.
عناوین دروس دیگر، عبارتند از:
ان و اخوات‌ها؛ صفت حقیقی و صفت سببی؛ فعل صحیح و معتل؛ فعل سالم؛ فعل مهموز؛ تعریف فعل ناقص؛
اعراب افعال خمسه؛ اقسام جمع؛ نکره و معرفه؛ اسم موصول؛ مفعول مطلق؛ فعل لازم و متعدی؛ مضاف و مضاف الیه.
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
کتاب، فاقد پاورقی است.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
