مدینه شناسی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«مدینه شناسی» یا «علم المدینة» تالیف
سید محمدباقر نجفی، در شناخت بافت اصلی شهری است که
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در آن می‌زیست.
از این رو مدینه شناسی از
آثار محسوسی سخن می‌گوید که در
کتب سیره از آن یاد شده و می‌کوشد تا
سیره پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را در بافت اصلی
شهر مدینه بشناساند و آن بافت قدیمی را با تطورات تاریخی تطبیق دهد تا موقعیت امروزی آن را معین سازد. بنابراین موضوع کتاب، شناخت
آثار نبوی در
سیره نبوی است. هر چند مدینه شناسی آرمانی را نمی‌جوید و قصد ارائه تفسیر نهایی
حیات معنوی را ندارد؛ ولی این امکان را به اسلام شناسان آرمانی می‌دهد که آنان نیز بهتر بتوانند، به زمین و بشری که با
عالم معنی در ارتباط بوده بنگرند.
مدینه شناسی زنده نگهداشتن
آثار زندگی بشر گونه
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را می‌جوید و بر جنبه‌های: «انا بشر مثلکم» پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تاکید می‌کند. در مدینه شناسی،
انسان با لمس محیط و
آثار زندگی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، قرون متمادی را می‌شکافد تا خود را در همان موقعیت مکانی حیات او بنگرد و ارتباط مستقیم تری با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم برقرار کند. مدینه شناسی شخص را خیره بناها و بقایای هنری اماکن نمی‌کند، بلکه خیره حضور در محضر معنوی
شهر می‌شود که زمانی مبدا تحولات روحی و عرفانی بزرگی در تاریخ بشریت گردید که تاکنون ادامه دارد.
نظر به اینکه هدف مدینه شناسی آشنایی با بافت اصلی شهر مدینه در
سده نخست هجری است، در این کتاب مباحث معطوف شناخت:
خانه‌ها،
چاه‌ها،
مقابر،
مسجدها است.
کتاب مشتمل بر ۴ بخش (کتاب) که هر یک در بر دارنده فصولی است می‌باشد:
کتاب اول: «
مسجدهای مدینه»، به معرفی
مسجد قبا،
مسجد جمعه،
مسجد النبی،
مسجد قبلتین،
مسجد سقیا،
مسجد فضیخ،
مسجد مصلی،
مسجد ذباب،
مسجد اجابه و غیره می‌پردازد.
کتاب دوم: «خانه‌های مدینه»، به معرفی خانه
کلثوم بن هدم،
سعد بن خیثمه،
ابو ایوب انصاری،
کعب بن اشرف،
سقیفه بنی ساعده، خانه
عثمان بن عفان، خانه
امام جعفر صادق علیه‌السّلام، خانه
حسن بن زید و سایر خانه‌ها می‌پردازد.
کتاب سوم: «چاه‌های مدینه»،
چاه غرس،
چاه حاء،
چاه سقیا و... را معرفی می‌کند.
کتاب چهارم: «مقابر مدینه»، به معرفی
بقیع، تاریخچه و
آثار آن، مقابر
اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و فرزندان و همسران و خاندان و عمه‌های پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و نیز پدر بزرگوار ایشان و یارانشان اختصاص یافته است.
کتاب در انتها؛ مشتمل بر تصاویری از
آثار مذکور و نیز نقشه‌های آنهاست که موقعیت هر یک از این
آثار را در شهر مدینه نشان می‌دهد. پانویسی معانی پارسی عبارت‌های عربی به کار رفته در کتاب نیز در پایان آن آمده است.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
