مدارک تحریر الوسیلة (الصوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«مدارک تحریر الوسیلة: الصوم» تالیف آیت‌الله
مرتضی بنی فضل ، با تحقیق و نشر مؤسسه تنظیم و نشر آثار
امام خمینی در
سال ۱۳۸۰ برای اولین بار به چاپ رسید.
مؤلف ضمن نقل نظریات و اقوال فقهی متقدمان مانند
شیخ طوسی ،
علامه حلی و
شهید ثانی و
صاحب جواهر ، نظرات فقهی خود را بیان می‌کند.
اکثر روایاتی که مؤلف در متن کتاب مورد استفاده قرار داده از کتاب
وسائل الشیعه است.
تحریر الوسیله مهم‌ترین و جامع‌ترین رساله فتوایی
امام خمینی به
زبان عربی است که در زمان
تبعید به
ترکیه تالیف شده است.
در آن زمان ایشان فقط کتاب‌های
وسیلة النجاة و
عروة الوثقی و
وسائل الشیعة را در اختیار داشت.
تحریر الوسیلة در حقیقت تحریر مجدد و تکمیل کتاب وسیلة النجاة بر اساس فتاوای امام خمینی است.
کتاب دارای نظمی دقیق و دربرگیرنده اکثر ابواب فقهی و مسائل مورد ابتلا و فروعات فقهی جدید است و به همین دلیل بر عروه الوثقی برتری دارد و همین مزیت باعث شده است که این کتاب مورد شرح و حاشیه بسیاری از فضلا و مراجع حوزه‌های علمیه قرار گیرد.
مؤلف این کتاب نیز به همین جهت این کتاب را محور مباحث درس خارج خود قرار داده و در ضمن آن به شرح این کتاب و ارائه مستندات آن پرداخته است.
این مجلد مربوط به مباحث کتاب الصوم است.
ذیل هریک از مسائل کتاب الصوم تحریر الوسیلة، به صورت تعلیقه‌هایی شماره گذاری شده، به شرح مطالب و ارائه مستندات و آیات و روایات مربوط به بحث پرداخته است.
کتاب الصوم در ذیل ۱۰ عنوان تدوین شده است: ۱-
نیت ۲- واجبات
روزه ۳-
مکروهات روزه ۴- احکام
کفاره روزه ۵- شرایط
عام و خاص صحت روزه ۶- مسائل مربوط به
رؤیت هلال ماه رمضان ۷-
قضاء روزه ۸- اقسام
روزه ۹-
روزه کفاره ۱۰-
اعتکاف و شروط و احکام آن.
روزه نیز مانند دیگر امور عبادی مشروط به نیت است و براساس آیات و روایات، اگر عملی بدون
قصد قربت انجام شود مورد قبول نیست. در مورد
روزه ماه مبارک
رمضان نیز مکلف باید قبل از شروع ماه مبارک رمضان نیت کند؛ هرچند لازم نیست این
نیت درست در شب قبل از ماه رمضان یا در
سحر روز اول واقع شود و یا به زبان آورده شود. کافی است که مکلف قبل از
ماه رمضان در خاطر داشته باشد که می‌خواهد این ماه را
روزه بگیرد.
مؤلف در مورد مریضی که قبل از
ظهر خوب شود و یا مسافری که تا قبل از
اذان ظهر به وطنش می‌رسد (و از قبل اطمینان به رسیدن نداشته و لذا
نیت هم نکرده) احتیاط کرده و معتقد است که باید نیت
روزه کرده و پس از ماه رمضان قضای آن را نیز بجا آورند.
همچنین
روزه یوم الشک را صحیح دانسته معتقد است، چنانچه مکلفی در یوم الشک
نیت کند که اگر ماه
شعبان است
روزه اش قضا یا مستحبی باشد و اگر ماه رمضان است
روزه واجب باشد، چنین
روزه‌ای صحیح است؛ هرچند عده‌ای از فقها حکم به بطلان چنین
روزه‌ای داده‌اند.
وی ذیل بحث واجبات
روزه (فیما یجب الامساک عنه) برخی از فروع فقهی جدید را مطرح کرده است: از جمله فروعاتی که در
جماع خنثی با خنثی و یا خنثی با غیرخنثی قابل تصور است.
از نظر مؤلف کذب بر
خدا و
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و ائمه علیهم‌السّلام ، مبطل
روزه است ولی
کذب بر دیگر
انبیاء و اوصیاء و نیز
فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها فقط در صورتی مبطل است که کذب بر آنان به کذب بر خدا و
رسول منجر شود.
مصنف به تبع قول مشهور،
رؤیت هلال را در ثبوت دخول
ماه رمضان برای هر منطقه‌ای لازم می‌داند و معتقد است
شهادت عدلین و حکم حاکم نیز از راه‌های اثبات هلال است. اما استناد به قول منجمان و کوتاهی و بلندی هلال ماه و یا نورانیت آن اعتباری ندارد.
به اعتقاد وی در ثبوت هلال نمی‌توان به
شهادت چهار زن اعتنا کرد اما چنانچه در بین زنان رؤیت هلال شیوع پیدا کرد به این شیوع می‌توان اعتماد کرد زیرا در شیوع دلیلی بر اختصاص به مردان وجود ندارد.
وی در ضمن بحث از ثبوت هلال به برخی از فروعات جدید نیز اشاره می‌کند: از جمله حکم کسی که
اسیر و یا
زندانی است و نمی‌داند که ماه رمضان چه وقتی فرامی رسد و نیز حکم کسانی که در قطب جنوب یا شمال زندگی می‌کنند و در آنجا شب و
روز معمولی وجود ندارد.
وی معتقد است بهترین احتمالی که می‌توان برای این افراد در نظر گرفت این است که بین نماز و
روزه تفصیل داد. چنین فردی باید نمازهایش را انجام دهد ولی
روزه از او ساقط است زیرا
روزه در ماه رمضان واجب است در حالی که در این مناطق نظم و ترتیب
روزه و ماه به گونه‌ای دیگر است.
نرم افزار تحریر الوسیله، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
