• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محکم (علوم قرآنی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عبارت دارای معنای صریح و بدون احتمالات مختلف را گویند.



«محکم» اسم مفعول از باب افعال به معنای «متقن» و « ممنوع » است؛ چنان که گفته می‌شود:احکم الامر، ‌ای:اتقنه (کار را استوار کرد) و احکم الرای، ‌ای:اتقنه و منعه من الفساد.


قرآن کریم به هر دو معنا محکم است؛ یعنی هم الفاظ و معانی آن متقن و استوار است و هم ممنوع و بازداشته شده از هر نقص و عیبی است:(کتاب احکمت آیاته).


اما در اصطلاح، آیات محکم آیاتی هستند که از لحاظ دلالت چنان صریح و روشنند که هیچ زمینه‌ای برای احتمالات دیگر در معنای آن‌ها باقی نمی‌گذارند. این آیات بنا به مفاد آیه ۷ سوره آل عمران ام الکتاب‌اند؛ یعنی اصل، مرجع، مفسر و توضیح دهنده آیات دیگرند؛ چنان که راغب در المفردات فی غریب القرآن می‌گوید:«المحکم ما لاتعرض فیه شبهة لا من حیث اللفظ و لا من حیث المعنی، و المتشابه ما لا ینبیء ظاهره عن المراد».


برخی برای «محکم» تعریف‌های دیگری نیز ذکر کرده‌اند؛ مانند:
۱. محکم آن است که قابل تاویل نباشد.
۲. آیاتی که اخبار انبیا و امت‌های آن‌ها به تفصیل و با تکرار در آن‌ها آمده است.
۳. آیاتی که فرایض و وعد و وعید در آن‌ها آمده است.
۴. آیاتی که ظاهرش مراد واقعی است.
۵. آن است که مراد واقعی آن معلوم باشد؛ چه با فهم ظاهر آیه و چه با تاویل آن.
[۸] طباطبایی، محمد حسین، قرآن در اسلام، ص۴.
[۹] رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص۲۲.
[۱۰] جمعی از محققان، علوم القرآن عند المفسرین، ج۳، ص ۱۱-۷۶.



۱. هود/سوره۱۱، آیه۱.    
۲. زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۶۸.    
۳. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۵.    
۴. زرقانی، محمد عبد العظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج۲، ص۲۷۲.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص ۴۳۲.    
۶. مدرسی، محمد تقی، من هدی القرآن، ج۱، ص۳۷۷.    
۷. معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، ج۳، ص۷.    
۸. طباطبایی، محمد حسین، قرآن در اسلام، ص۴.
۹. رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص۲۲.
۱۰. جمعی از محققان، علوم القرآن عند المفسرین، ج۳، ص ۱۱-۷۶.



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «محکم».    



جعبه ابزار