محکم (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عبارت دارای معنای
صریح و بدون احتمالات مختلف را گویند.
«محکم»
اسم مفعول از
باب افعال به معنای «متقن» و «
ممنوع » است؛ چنان که گفته می‌شود:احکم الامر، ای:اتقنه (کار را استوار کرد) و احکم الرای، ای:اتقنه و منعه من الفساد.
قرآن کریم به هر دو معنا محکم است؛ یعنی هم
الفاظ و معانی آن متقن و استوار است و هم ممنوع و بازداشته شده از هر
نقص و عیبی است:(کتاب احکمت آیاته).
اما در اصطلاح،
آیات محکم آیاتی هستند که از لحاظ دلالت چنان صریح و روشنند که هیچ زمینه‌ای برای احتمالات دیگر در معنای آن‌ها باقی نمی‌گذارند. این آیات بنا به مفاد آیه ۷ سوره
آل عمران ام الکتاب‌اند؛ یعنی اصل، مرجع،
مفسر و توضیح دهنده آیات دیگرند؛ چنان که
راغب در المفردات فی غریب القرآن می‌گوید:«المحکم ما لاتعرض فیه شبهة لا من حیث اللفظ و لا من حیث المعنی، و المتشابه ما لا ینبیء ظاهره عن المراد».
برخی برای «محکم» تعریف‌های دیگری نیز ذکر کرده‌اند؛ مانند:
۱. محکم آن است که قابل
تاویل نباشد.
۲. آیاتی که اخبار
انبیا و امت‌های آن‌ها به تفصیل و با تکرار در آن‌ها آمده است.
۳. آیاتی که
فرایض و وعد و وعید در آن‌ها آمده است.
۴. آیاتی که ظاهرش مراد واقعی است.
۵. آن است که مراد واقعی آن معلوم باشد؛ چه با فهم ظاهر آیه و چه با تاویل آن.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «محکم».
