محمدعلی خزائلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![آیت الله محمدعلی خزائلی]()
محمدعلی خزائیلی، مشهور به
خزائلی (۱۳۳۴-۱۰۴۱ش)، استاد حوزه علمیه، معلم اخلاق و از اعضای هیئت ممتحنۀ امتحانات شفاهی حوزۀ علمیه بود.
ایشان
علوم دینی را در
اصفهان و
قم نزد اساتیدی چون
عباس ایزدی،
یحیی انصاری شیرازی،
محمدعلی گرامی،
عبدالله جوادی آملی،
محمد محمدی گیلانی،
حسن حسن‌زاده آملی،
موسی شبیری زنجانی،
جعفر سبحانی،
ابوطالب تجلیل تبریزی،
ابوالقاسم خزعلی،
میرزا علی مشکینی،
سید محمدرضا گلپایگانی،
حسینعلی منتظری،
شیخ جواد تبریزی،
محمد فاضل لنکرانی،
حسین وحید خراسانی،
ناصر مکارم شیرازی و دیگران فرا گرفته و به
درجه اجتهاد رسید. وی تا آخر عمر به تدریس علوم دینی و تبلیغ معارف اسلامی پرداختند و سمت‌هایی چون مدیریت مدرسه علمیه «الحجه» نجف آباد، نماینده طلاب نجف آباد، روحانی کاروان، نماینده
امام خمینی در آموزش و پرورش و ... را بر عهده داشت. این عالم و استاد حوزه سرانجام در سه شنبه ۱۵ شهریور ۱۴۰۱ مصادف با ۹
صفر ۱۴۴۴ بر اثر سکتۀ قلبی، دار فانی را وداع گفت و در نجف آباد اصفهان دفن شد.
محمدعلی خزائیلی (مشهور به «خزائلی») فرزند عبدالله در ۲۶ دی ماه ۱۳۳۴ هجری شمسی در خانواده‌ای کشاورز و مذهبی وابسته به روحانیت در شهرستان نجف آباد
اصفهان چشم به جهان گشود و در دامن مادری به نام حاجیه معصومه مصطفایی، تربیت و پروش یافت.
محمدعلی خزائلی از آغاز نوجوانی علاقه وافری به روحانیتِ اصیل و متعهد و مراکز دینی، مساجد و حوزه‌های علمیه داشت و ضمن فراگیری علوم جدید، در کار کشاورزی همراه با پدرش شرکت داشت. پس از اتمام دورۀ راهنمایی (سال ۱۳۴۹) در سن شانزده سالگی، به حوزۀ علمیه وارد شد و شروع به تحصیل
علوم دینی کرد.
محمدعلی خزائلی دروس اخلاق، عقاید،
صرف،
نحو،
ادبیات،
منطق،
معالم الاصول و
معانی و
بیان را در محضر اساتیدی نظیر مرحوم
آیت الله حاج شیخ
عباس ایزدی (پدر خانم خود) عضو
خبرگان و نمایندۀ
امام خمینی و امام جمعۀ نجف آباد، حاج دایی خود حجةالاسلام والمسلمین حاج شیخ
ابوطالب مصطفایی، حجج الاسلام و المسلمین
سید محمدباقر حسنی،
سید حسین اسماعیلیان و شیخ
محمود واحد فرا گرفت.
استاد خزائلی در سال ۱۳۵۵ شمسی برای ادامۀ تحصیلات دینی و بهره‌گیری از اساتید بلندمرتبه در علوم بلندپایه راهی
حوزه علمیه قم شد و دورۀ سطح را خدمت اساتید گرانقدر،
آیات:
فاضل هرندی،
ستوده،
سید علی محقق داماد و
سید حسن طاهری خرم‌آبادی فرا گرفت و همراه با دروس حوزوی، تحصیلات متوسطه را نیز به انجام رسانید و موفق به اخذ دیپلم گردید.
ایشان پس از گذراندن سطح عالیِ علوم حوزوی شروع به فراگیری
خارج فقه و اصول نمود و همزمان، علوم
فلسفه،
اخلاق،
عرفان (کتاب‌های منظومه، منطق و حکمت، اسفار،
فصوص الحکم و
مصباح الانس، علم هیئت) از محضر حضرات
آیات: ایزدی،
انصاری شیرازی،
گرامی،
جوادی آملی،
محمدی گیلانی و
حسن‌زاده آملی به طور کامل در سالیان متمادی فرا گرفت.
علم رجال و
درایه را نیز خدمت اساتید بزرگوار،
آیات: آقا
موسی شبیری زنجانی،
جعفر سبحانی، و
تجلیل تبریزی کسب فیض نمود و
تفسیر قرآن کریم را از
آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی و حضرات
آیات:
خزعلی،
مشکینی و جوادی آملی فرا گرفت.
آیت الله خزائلی، خارج فقه و اصول را مدت قریب ۲۵ سال خدمت حضرات
آیات عظام:
سید محمدرضا گلپایگانی، شیخ
حسینعلی منتظری، حاج
شیخ جواد تبریزی، شیخ
محمد فاضل لنکرانی،
وحید خراسانی،
ناصر مکارم شیرازی و.... بود و سرانجام به
درجه اجتهاد نایل آمد. بعدها نیز در نظام جدید حوزه، موفق به اخذ مدرک سطح چهار حوزه با درجۀ خوب (معادل دکترا) گردیدند.
سابقۀ تدریس و شاگردپروی
محمدعلی خزئلی از اوایل دوران طلبگی شروع شد؛ هرچه ر ا فرا گرفت، تدریس نمود و زمانی که
رژیم پهلوی، درب حوزه علمیۀ نجف آباد را بست، در مساجد اطراف شهر به تحصیل و تدریس مشغول بود و شاگردان زیادی را در دورۀ ادبیات، فلسفه، اخلاق و تفسیر تا سطح عالی فقه و اصول تربیت نمود. ایشان نزدیک به ۴۲ تا ۴۵ سال در حوزه علمیۀ قم و بعضی حوزه‌های شهرستان‌ها و مراکز علمی و دانشگاهی اشتغال به تدریس در علوم مختلف داشتند.
ایشان چندین مرتبه
رسائل،
مکاسب،
کفایه و کتب فلسفی را تدریس نموده‌اند و حدود ۲۷ سال مشغول تدریس خارج اصول، خارج فقه و فلسفه (
منظومه،
حکمت متعالیه و
نهایه الحکمه) بودند. همچنین مدت ۳۱ سال در دایرۀ امتحانات شفاهی
شورای مدیریت حوزه علمیه قم از اعضاء هیئت ممتحنه بودند.
آیت الله خزائلی از دوران جوانی در مسائل سیاسی، اجتماعی و مبارزاتی ورود پیدا کرده و فعالیت‌های ماثری داشته است.
آیت الله خزائلی از دوران جوانی، علاقه‌مند به مسائل سیاسی، اجتماعی و مبارزاتی بود. در مسائل دینی و سیاسی از امام خمینی (قدّس سرّه) تقلید می‌کرد و با هدایت، ارشاد و الگوگیری از علمای بزرگ و مبارز در دوران رژیم ستم‌شاهی از مبارزان و مخالفان سرسخت نظام شاهنشاهی بود. در همین رابطه با یورش ماموران
ساواک به حوزه‌ها چندین‌بار تحت تعقیب قرار گرفته و به زندان افتاد. ایشان با الهام‌گیری از
آیت الله شهید دکتر بهشتی،
باهنر و
مطهری و روحانیت مبارز که در داخل و خارج از کشور فعالیت داشتند ازجمله
حاج احمدآقا خمینی و شهید
محمد منتظری به نشر و تکثیر رساله‌های عملیه امام خمینی (قدّس‌سرّه) و اعلامیه‌های افشاگرانه و روشنی‌بخش می‌پرداخت.
خزائلی همزمان با تحصیل در حوزه علمیه قم، شب و روز در فرصت‌های مناسب با همیاری روحانیان متعهد و مبارز سعی می‌کردند اعلامیه‌های حضرت امام (قدّس‌سرّه) را که از نجف اشرف به
ایران می‌رسید مخفیانه به منازل علما و مدرسان
قم برسانند.
وی در شهرستان‌های مختلف کشور - به خصوص مناطق محروم - به تشکیل کلاس‌های روشنگرانه و آگاهی‌بخش برای نوجوانان و جوانان می‌پرداخت و با علاقه و ایمانی که به
تبلیغ و ارشاد داشت در مناطق
دزفول و
شهرکرد و اصفهان به تبلیغ و ارشاد جوانان می‌پرداخت. طلاب زیادی با راهنمایی ایشان از شهرستان دزفول و شهرک‌های اطراف به حوزه علمیه قم آمدند و بعداً تعدادی از آنها به فیض شهادت نائل آمدند و تعدادی از آنها از فضلای آن محل شده‌اند و در حوزه علمیه قم و دانشگاه‌ها به تدریس و تحقیق مشغولند.
آیت الله خزائلی جوانان زیادی را با مبانی و احکام اسلامی،
قرآن، مقدمات انقلاب و افکار عالی علمای بزرگ و راستین آشنا نمود. در همین راستا بارها مورد هجوم ماموران ساواک قرار گرفت؛ ازجمله، چماقداران رژیم ستم‌شاهی در هجوم به مساجد شهرستان‌های محروم مثل «شهرستان بِن» شهرکرد برای جلوگیری از سخنرانی‌های افشاگرانۀ استاد، ایشان را مورد ضرب و شتم قرار دادند که مردم انقلابی محل، ایشان را در شب تاسوعا با لباس مبدّل فراری دادند. اما استاد در این راستا به خاطر اعتقاد و ایمانی که به برپایی نظام عادلانۀ الهی داشت از هیچ تلاش و کوششی فروگذار نکرد و با استقلال و اراده قوی، شب و روز در کنار تحصیل و تدریس، فعالیت روشنگری و مبارزاتی خود را در حوزه و دانشگاه، مراکز علمی، مساجد و مراکز تبلیغی ادامه داد تا به یاری خدا، انقلاب اسلامی به پیروزی رسید.
آیت الله محمدعلی خزائلی با شروع
جنگ تحمیلی چند نوبت در جبهه‌های مختلف جنوب، غرب و شمال غرب به یاری رزمندگان شتافت و انجام وظیفه نمود.
آیت الله محمدعلی خزائلی همواره در کنار تدریس و فعالیت علمی، از فعالیت‌های تبلیغی و مردمی، کوتاهی نکرده و تا آخر عمر نیز با وجود مشغله‌های علمی از تبلیغ دینی در ایام تبلیغی مثل
محرم،
صفر،
رمضان، تابستان و.... در مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و مدارس آموزش و پرورش در روستاها، بخش‌ها و مناطق محروم در استان‌های
کرمان،
همدان،
فارس، اصفهان،
چهارمحال و بختیاری و... مضایقه نکرده و همچنین توفیق داشته‌اند بارها زائران حرم الهی و
عتبات عالیات را در سفرهای زیارتی، همراهی و راهنمایی نمایند.
سرانجام
آیت الله محمدعلی خزائلی، در شامگاه سه شنبه ۱۵ شهریور ۱۴۰۱ مصادف با ۹ صفر ۱۴۴۴ بر اثر سکتۀ قلبی، دار فانی را وداع گفت،
و پس از تشییع پرشور مردم در قم و
نجف آباد، در مقبرۀ علمای شهرستان نجف آباد در کنار دوستان و استادش به خاک سپرده شد.
۱- تدریس در شاخه‌های مختلف علوم حوزوی، شامل:
علوم قرآن،
علوم حدیث،
فقه،
اصول فقه، فلسفه،
کلام،
ادبیات عرب، اخلاق، معارف و اصول دین، منطق، تاریخ اسلام.
۲- عضو هیئت ممتحنۀ امتحانات شفاهی، مصاحبۀ درس خارج و مصاحبه از متقاضیان استادی حوزه‌ها در دایرۀ امتحانات شفاهی شورای مدیریت حوزۀ علمیۀ قم از سال ۱۳۷۰.
۳- راهنمای درس خارج در مدرسۀ عالی فقه (حجتیه) وابسته به جامعۀ..... العالَمیۀ.
۴- عضویت در هیئت فلسفی مجمع عالی حکمت اسلامی.
۵- عضو هیئت رئیسۀ مدرسۀ عالی تفسیر قرآن کریم.
۶- عضو هیئت رئیسۀ انجمن اصول فقه حوزۀ علمیۀ قم.
۷- راهنمایی، مشاوره و داوری پایان‌نامه‌ها و رساله‌های طلاب در سطوح سه و چهار حوزۀ علمیه.
۸- شرح نهج البلاغه در مجموعه برنامه‌های «منشور بلاغت» و «مشکات هدایت» از رادیو معارف.
۹- تدریس «تفسیر قرآن» و «فلسفۀ اسلامی» در دوره‌های ماهانه برای روحانیون عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی سراسر کشور.
۱۰- تدریس «علوم قرآنی» در دانشکدۀ علوم قرآنی قم.
۱۱- جلسات اخلاق برای طلاب حوزه‌های علمیۀ شهرستان‌ها (از طرف واحد تهذیب حوزۀ علمیۀ قم).
۱۲- ارزیابی تحقیق‌های درسی طلاب «جامعۀ.... . العالَمیۀ» و حوزۀ خواهران.
۱۳- نمایندۀ امام در آموزش و پرورش و انجمن اسلامی فرهنگیان (برخی از مناطق).
۱۴- تبلیغ، فعالیت مذهبی، فرهنگی و مردمی در برخی شهرستان‌ها و روستاهای اطراف اصفهان، بن شهرکرد، مرودشت شیراز، سیرجان و رفسنجان- قبل و بعد از انقلاب.
۱۵- مدیریت مدرسۀ علمیۀ «الحجۀ» نجف آباد به مدت سه سال.
۱۶- نمایندۀ طلاب نجف آباد و برخی از شهرستان‌های تابعه در دوره‌های پنجم و ششم.
۱۷- قضاوت در
کمیته انقلاب و
سپاه پاسداران؛ در ابتدای پیروزی انقلاب.
۱۸- روحانی کاروان‌های
حج تمتع،
عمره مفرده و عتبات عالیات؛ از سال ۶۶ تا آخر عمر.
از
آیت الله خزائلی تالیفات و آثار علمی متعددی برجای مانده است.
۱- الامامۀ و
الولایۀ فی الکتاب و السنۀ، نشر زائر (رسالۀ دکتری ایشان که به صورت کتاب چاپ شده است).
۲- جدل و استدلال در قرآن کریم، انتشارات گنج عرفان (حاصل تدریس در دانشکدۀ علوم قرآنی قم- چاپ دوم).
۳- تحلیلی بر دعاهای انبیا در قرآن، انتشارات گنج عرفان (به صورت مشترک با همسرشان- چاپ دوم).
۴- شرح و تفسیر دعای افتتاح؛ تکمیل، تنقیح و تدوین درس‌های
آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی؛ انتشارات آفتاب خوبان.
۵- شرح و تفسیر چهل خطبۀ نهج البلاغه؛ تکمیل، تنقیح و تدوین درس‌های
آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی؛ نشر اجر.
۶- اخلاق ایزدی؛ تکمیل، تنقیح و تدوین درس‌های
آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی؛ نشر اجر.
۷- شرح و تفسیر دعای ابوحمزۀ ثمالی؛ تکمیل، تنقیح و تدوین درس‌های
آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی؛ نشر اجر.
۸- تفسیر
آیات قیام و زندگی عبرت‌آموز حضرت.... . کلیم....؛ تکمیل، تنقیح و تدوین درس‌های
آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی؛ نشر زائر.
۹- وسوسه‌های شیطانی و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه قرآن کریم؛ تکمیل، تنقیح و تدوین درس‌های
آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی؛ نشر زائر.
۱۰- خطبه‌ها و نکته‌ها؛ تکمیل، تنقیح و تدوین معارف خطبه‌های نماز جمعه
آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی؛ نشر گنج عرفان.
۱۱- مقالۀ فی الشیاع. (مقاله علمی به زبان عربی).
۱۲- و..... (شامل تقریرات درس مراجع عظام و سایر آثار).
۱- قاعدۀ «فراغ و تجاوز»؛ تقریرات درس مرحوم
آیت الله العظمی تبریزی.
۲- رسالۀ فی التقیۀ.
۳- التجزی فی الاجتهاد؛ کار تحقیقی به سفارش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (قدس‌سرّه).
۴- مفردات قرآن؛ درسنامۀ تدریسی در دانشکدۀ علوم قرآنی قم.
۵- تحقیقی در مورد حکم فقهی انتشار اوراق «ارمغان بهزیستی»؛ از طرف سازمان بهزیستی.
۶- درس‌هایی در ولایت فقیه؛ در جمع اعضای انجمن اسلامی فرهنگیان.
۷- تبیین اصطلاحات فقه و اصول؛ درسنامۀ تدریسی در مؤسسۀ الامام المنتظر (عجل
اللهتعالیفرجهالشریف).
• گروه پژوهشی ویکی فقه.
