محمدتقی خان بن محمدهاشم حکیم‌باشی انصاری کاشانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
میرزامحمّدتقی خان حکیم‌باشی بن ملّامحمّد‌هاشم خوشنویس انصاری کاشانی، از چهره‌های درخشان
علم و
ادب اصفهان در
قرن چهاردهم هجری می‌باشد.
میرزامحمّدتقی خان حکیم‌باشی بن ملّامحمّد‌هاشم خوشنویس انصاری کاشانی، از چهره‌های درخشان
علم و
ادب اصفهان در
قرن چهاردهم هجری است. در سال ۱۲۶۶ق متولّد شد و در اصفهان مقدّمات علوم را آموخت. سپس به
تهران رفت و در مدرسه نظامی دولتی به تکمیل دانش پرداخت. گرچه رشته تخصصی او پزشکی بود ولی در اصفهان در انواع علوم اهل تتبّع و تحقیق بود و به هیات، جغرافیا، گیاه‌شناسی، معرفة الارض و زهرشناسی می‌پرداخت و در این فنون صاحب تالیف بود. از ادب بهره‌مند بود و
شعر می‌سرود و
نثر را درست و با آئین می‌نوشت. در پاره‌ای از آثار خود به سره‌نویسی مایل بوده و می‌کوشد برای مصطلحات فرنگی معادل‌های پارسی بسازد. قسمت عمده
عمر کوتاه او در خدمت
ظل السلطان حاکم اصفهان گذشت. هنگامی که در
فارس در خدمت ظلّ السّلطان بود. روزنامه «الفارس» را منتشر ساخت و در اصفهان در ۲
جمادی الاولی ۱۲۹۶ق نخستین شماره روزنامه فرهنگ که نخستین روزنامه تاریخ مطبوعات در اصفهان نیز هست را انتشار داد و تا پایان عمر در آن مقالات مفید علمی نوشت.
او از افاضل کارگزاران حکومت ناصری و دارای چند نشان از دولت ایران و دیگر دول بوده و در چندین انجمن مشهور علمی عضویت داشت. او مردی روشن‌اندیش، آگاه و دلسوز بوده و از عقب ماندگی جامعه ایرانی آن روز ابراز تاسف و ناراحتی می‌نمود. خدمات ارزنده او در انتشار کتابهای مفید از علوم جدید و توسعه
بهداشت در اصفهان و اشاعه علوم در آن عهد نادر و کم‌نظیر بوده است.
وی سرانجام در شب سیزدهم
ماه رجب المُرَجَّب سال ۱۳۰۳ق بر اثر بیماری
استسقاء درگذشت و در حجره شرقی تکیه میرفندرسکی در
تخت فولاد به خاک سپرده شد.
عباس‌علی خرّم لنبانی در مرثیه‌ای مادّه تاریخ فوت او را چنین سروده است:
بهر تاریخ وفاتش گفت خرّم این چنین ••••• «آه» افلاطون دوم رفت زین
دنیا برون»
وی صاحب تالیفات فراوانی در موضوعات علمی است از جمله:
۱. «گنج شایگان» درباره
خوزستان در مجله دانشکده ادبیات اصفهان چاپ شده است. ۲. «حدائق الطّبیعه» که چاپ شده است. ۳. «ترجمه اندرزنامه تربیت اطفال» نوشته: لرد برلی، که چاپ سنگی شده است. ۴. «اختلال نظام عالم به واسطه مسکرات» یا «خمریه» که چاپ سنگی شده است. ۵. «جانورنامه» موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی در تهران ۶. «تذکرة الارض ناصری» ۷. «کتاب کحّالی» موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۸. «زینة الابدان» که چاپ سنگی شده است. ۹. «مسافرت تفلیس» ۱۰. «خمریه» چاپ سنگی شده است و غیره.
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۲، ص۲۵۳-۲۵۴.
