محمدامین خاکی شیرازی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خاکی شیرازی، میرزا محمد امین،
عارف
سلسله چشتیه در سده سیزدهم بود.
لقب وی خاکی شاه
و بنا به شهرتش، احتمالاً اهل
شیراز بوده است.
او در آغاز جوانی به سیاحت در فارس، عراق‌عجم (ایران مرکزی) و عراق پرداخت و چندی نیز در
عتبات عالیات مجاور بود.
ارادت او به
محبعلی شاه چشتی مسلّم است،
اما آغاز این ارادت و چگونگی پیوستن او به سلسله‌ی چشتیه معلوم نیست.
پس از
تکفیر و اخراج محبعلی شاه از شیراز، خاکی در
تکیه هفت‌تنان در خارج از این شهر،
خانقاه و مریدانی داشت، اما پس از مدتی شیراز را ترک کرد و به
تهران آمد و باقی عمر را در این شهر گذراند.
در باره تاریخ وفات او اتفاق نظر نیست.
به گفته فسائی
، وی در حدود
سال ۱۲۵۰وفات یافت، اما اشاره مؤلف تذکره
حدیقة الشعرا حاکی از آن است که خاکی شیرازی در حدود سال ۱۲۶۰، هنوز در
شیراز ساکن بوده است.
با توجه به اشاره
هدایت به مرگ خاکی،
یقیناً تاریخ وفاتش قبل از ۱۲۸۸ بوده است.
جسد خاکی را در قبرستان حاج میرزا حسین (از قدیم‌ترین قبرستانهای تهران که در دوره ی پهلوی در آن گردشگاه
باغ فردوس را بنا کردند) به
خاک سپردند.
در باره افکار و آثار خاکی اطلاع دقیقی در دست نیست. او از معدود ارادتمندان
چشتیه در
ایران به شمار می‌آمده است.
تمامی تذکره نویسان به ارادت او به این سلسله اشاره کرده‌اند و البته در بیش‌تر موارد
منبع آنها آثار رضا قلی خان‌هدایت،
شاعر و ادیب معاصر خاکی، بوده است.
خاکی اهل
طریقت بود، از ظاهر شرع
تجاوز نمی‌کرد
و در عین
فقر ،
قناعت و در کمال
عجز ،
مناعت طبع داشت .
وی ظاهراً
اشعاری نیز سروده اما به تدوین آنها توجهی نداشته است.
یک
رباعی و سه
بیت از
اشعار او را نقل کرده‌اند.
افزون بر این پنج بیت،
آقا بزرگ طهرانی
به دو قصیده از او اشاره کرده است، همچنین از چاپ دیوان فارسی خاکی که در رثای
ائمه شیعه سروده شد‌ه گزارشی داده است که شاید از خاکی شیرازی باشد.
(۱) غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، تهران.
(۲) آقابزرگ‌طهرانی.
(۳) سید احمد علی دیوان بیگی شیرازی،
حدیقة الشعراء، چاپ عبدالحسین نوایی، تهران.
(۴) حاج میرزا حسن حسینی فسایی، فارسنامه ناصری، تهران.
(۵) محمد معصوم زین‌العابدین معصوم علیشاه، طرائق‌الحقایق، چاپ محمدجعفر محجوب تهران.
(۶) رضا قلی بن محمدهادی خان هدایت، تذکرة ریاض‌العارفین، چاپ مهرعلی گرگانی، تهران۱۳۴۴ ش.
(۷) رضا قلی بن محمدهادی خان هدایت، مجمع‌الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، بخش اول از جلد دوم، تهران.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « خاکی شیرازی »، شماره۴۹۸۸.
