محمد خواجوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آقای محمد خواجوی یکی از برجسته‌ترین صدرا شناسان و عرفان پژوهان عصر جدید و مصحح و مترجم امهات متون ملاصدرا است.
وی در شرحی خود نوشته بر زندگی خود می‌نویسد:
حقیر در سال ۱۳۱۳ شمسی در خانواده نسبتا مرفه و نیم مذهبی، به
تقدیر الهی- به دنیا آمدم و پس از دوره‌های دبستان و دبیرستان در کلاس چهارم آن روز که پنجمین دیپلم علمی بود، شوق عربیت و علوم قدیمه سخت گریبان جانم را گرفت و تحصیل کلاسیک را رها کرده و روی بدان علوم آوردم و در طی اشتغال به امور کسبی در بازار تهران- نزد پدرم- که در تجارتخانه اش کار می‌کردم، در نزد مرحوم کمالی سبزواری که از اساتید معقول بود، مقدمات عربی و منطق را فرا گرفتم. پس از ازدواج در سال ۱۳۳۷ این شعله خاموش شد و در ضمن کار در مؤسسات گوناگون- که روزگار چون پر کاهی به هر گوشه‌ای پرتابم می‌کرد- برخی از ایام زندگانی و عنفوان شباب و ریعان جوانی را به تحصیل کتب عربی صرف کردم و دایره وار گرد ترسلات تازی و پارسی و اشعار و لطایف و نکت و نوادر و ملح فضلای ماضی برآمده و خدمت استادان آن فن، زانو زدم و به حسن ارشاد و هدایتشان بر عجر بحر آن فنون واقف گشتم.
تا آنکه شوق قرآن عزیز و
تفسیر آن که از کودکی در نهادم بود و به سودای آن درس دبیرستان و تحصیل مدرک را رها کردم و ندایش چون زمزمه قدسیان معبد انس در گوش جانم ندا می‌داد، مرا به تفسیر
صدر المتالهین کشاند و پس از مطالعات روزانه و شبانه و تکرار بی نهایت آن- با آن غرابت خط و طبع سنگی که داشت- مشتاق فلسفه تاله شدم. استاد متضلع آن زمان مرحوم شیخ ابو الحسن شعرانی- خواجه نصیر گمنام زمان- بود پس از چند جلسه‌ای که خدمت رسیدم و استعدادم را دید و پسندید، اصرار ورزید که شما باید مرتب سر درس حاضر باشید، با کار روزانه، شبها در بیت آن عالم ربانی مقداری از اسفار را خواندم.
پس از چندی سید المتالهین مرحوم
سید ابو الحسن رفیعی قزوینی از قزوین به تهران آمدند و در شبستان مرحوم
شاه آبادی به افاده مشغول شدند. قدم از سر ساختم و آن محضر عرش را به مدت هفت سال یعنی تا پایان حیات صوری او- ادامه دادم و مقداری درس اصول فقه و خارج و معارف الهی و فلسفه را نزد ایشان خواندم. پس از فوت ایشان کتاب طبیعیات شفا را نزد استاد متفکر
شهید مرحوم مطهری در
مدرسه مروی تهران خواندم و در ضمن مقداری از
شواهد الربوبیه و
فصوص الحکم و
فتوحات مکیه را نزد مرحوم حاج محمد علی حکیم شیرازی- استاد دانشگاه تهران- که بنا به دعوت مرحوم
فروزانفر از شیراز، به تهران آمده بود و در
خانقاه ذهبیه تهران مقام
شیخیت داشت فرا گرفتم و در حضورش به سلوک مشغول شدم. مقداری از احادیث مشکل را در تابستانها در شهر مقدس
مشهد نزد مرحوم
علامه طباطبائی فرا گرفتم، چون درس فلسفه ایشان
مشاء بود و حقیر جذب آن چندان نمی‌شد، در تفسیر آیات قرآن از آن مرد خدا بسیار بهره مند شدم. مقداری از معضلات و مبهمات فلسفه را از استاد گرانمایه آقای
سید جلال الدین آشتیانی در مشهد و از نوشته‌های ممتع ایشان آموختم.
اما کارهایی که در قرآن پژوهی انجام داده‌ام عبارتند از:
۱- ۵ تصحیح و ترجمه تفسیر سوره جمعه، واقعه، طارق، اعلا و زلزال صدر المتالهین
۶- تصحیح و ترجمه تفسیر آیه نور
۷- تصحیح و ترجمه و تعلیق کتاب اسرار الآیات
۸- تصحیح و ترجمه و تعلیق مفاتیح الغیب
۹- تصحیح و ترجمه و تحقیق شرح اصول کافی
۱۰- تصحیح و ترجمه رساله حشر صدر المتالهین
۱۱- تصحیح و ترجمه رساله حدوث عالم
۱۲- ترجمه کتاب اسفار
۱۳- لوامع العارفین فی احوال صدر المتالهین، پیرامون احوال، افکار و آثار و آراء او تالیف شده است.
۱۴- تصحیح و تحقیق و تعلیق رساله سه اصل ملاصدرا
۱۵- تصحیح مجموعه اشعار ملا صدرا
۱۶- دو صدر الدین، یا اوج شهود و اندیشه در جهان اسلام صدر الدین قونوی و صدر الدین شیرازی
۱۷- تصحیح اسرار الشریعه و انوار الحقیقة سید حیدر آملی
۱۸- تصحیح مشارب الاذواق امیر سید علی همدانی که شرح قصیده خمریه عربی ابن فارض مصری می‌باشد.
۱۹- لمعات شیخ فخر الدین عراقی همراه با سه شرح از شروح قرن هشتم هجری
۲۰- تصحیح و ترجمه و تعلیق رساله اسرار النقطه شیخ فخر الدین عراقی
۲۱- تصحیح و ترجمه و تعلیق رساله روحیه عارف واصل سید قطب الدین تبریزی
۲۲- شرح مهر نبوت کتف حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به نام مدارج الفتوة فی شرح مهر النبوة
۲۳- شرح قصیده ابداعیه عارف واصل سید قطب الدین تبریزی به نام الاضافة الاشراقیة فی شرح قصیدة الابداعیة، در مراتب خلقت می‌باشد.
۲۴- رساله وجودیة در مباحث وجود و معارف الهی و وحدت وجود و عشق حقیقی و انسان کامل محمدی
۲۵- امامت در قرآن و سنت و عقل و عرفان
۲۶- تفسیر و شرح داستان جوهی در مثنوی مولانا به نام تجلی ولایت
۲۷- تصحیح مفتاح غیب الجمع و الوجود معروف به مفتاح الغیب صدر الدین قونوی همراه با شرح آن به نام مصباح الانس محمد بن حمزه فناری.
۲۸- ترجمه کتاب مصباح الانس محمد بن حمزه فناری
۲۹ و ۳۰- تصحیح النفحات الالهیه صدر الدین قونوی و ترجمه آن به نام نفحات الهی
۳۱- تصحیح و ترجمه و تعلیق فکوک صدر الدین قونوی
۳۲- تصحیح مفاتیح الغیب صدر المتالهین همراه با حواشی ملا علی نوری
۳۳- ترجمه اعجاز البیان فی تاویل‌ام القرآن صدر الدین قونوی
۳۴- ترجمه قرآن حکیم از جهت وجوه و نظایر و غریب و مقاصد قرآن، همراه با شان نزول آیات و کشف مبهمات قرآن، با مقدمه‌ای به نام «مشارق البیان فی مسائل القرآن» که پژوهش در علوم قرآن می‌باشد.
ترجمه اعجاز البیان
نرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
