محمد بن عبدالرحمان بخاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بخاری، علاء
الدین ابوعبدالله محمدبن
عبدالرحمان بن احمد، ملقب به
زاهد علا،
فقیه اصولی و
متکلم حنفی ،
مفسّر ،
واعظ و مفتی
بخارا در قرن پنجم و ششم است.
در
فقه حنفی و
حدیث بهترین شاگرد قاضی ابونصراحمدبن
عبدالرحمان ریغْدَمونی (متوفی ۴۹۳) بود.
مادلونگ گویا با توجه به منطقه زندگی او که در آن غالباً
مذهب حنفی شرقی رواج داشت، وی را از نظر کلامی پیرو مذهب ماتُریدی میداند.
دلیلی دالّ براینکه برای کسب
دانش به خارج از
بخارا سفر کرده باشد در دست نیست.
ابوالفضل مسعودبن محمد طرازی، همعصر بخاری، در نامه ای نوشته است که او ضوابط و قواعد نقل
حدیث را رعایت نمیکرده است.
سمعانی (متوفی ۵۶۲) که بخاری را ندیده ولی اجازه ای مکتوب از وی دریافت کرده است، در التّحبیر، منبع اصلی شرح حال بخاری، با استناد به همین نامه، وی را در نقل حدیث سهل انگار و مُتجازِف خوانده است
مشهورترین شاگرد بخاری، برهان
الدین مَرغینانی (متوفی ۵۹۳) مؤلف کتاب الهدایه کتاب مهم و مختصری در
فقه حنفی بود.
وی بخاری را جزو
مشایخ خود ذکر کرده و گفته است که درباره تمام شنیدهها و همه مصنّفات و مستجازات خویش به وی اجازه نقل به صورت شفاهی و کتبی داده است.
تاریخ وفات بخاری را ۱۸
یا ۱۲
جمادی الاخره ۵۴۶
دانسته اند، اما صَفَدی آن را ۵۴۵ ضبط کرده است.
گفتهاند که بخاری تفسیر مفصّلی در بیش از هزار جزو تصنیف و در اواخر عمرش
املا کرد، اما هیچیک از آثارش اکنون موجود نیست.
لکنوی زاهد و
مفسّر دیگری به نام محمدبن
عبدالرحمان بخاری (متوفی ۵۴۶) را نیز نام برده و
شرف الدین عمربن محمد عقیلی (متوفی ۵۹۶) را شاگرد او معرفی کرده است.
او احتمال میدهد که این فرد همین بخاری باشد.
این احتمال درست مینماید، چنانکه مادلونگ نیز آن را مسلّم گرفته است.
(۱) ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیه فی طبقات الحنفیه، حیدرآباددکن ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
(۲) ابن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، بغداد ۱۹۶۲.
(۳) محمدبن علی داودی مالکی، طبقات المفسرین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۴) عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیرفی المعجم الکبیر، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد (تاریخ مقدمه ۱۳۹۵).
(۵) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ویسبادن ۱۹۶۲-۱۹۷۹.
(۶) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائدالبهیّه فی تراجم الحنفیه، کراچی ۱۳۹۳؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالرحمان بخاری»، شماره۶۳۱.