محمد بن سنان (دائرة‌المعارف‌مؤلفان‌اسلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوجعفر محمد بن حسن بن سنان زاهری (م
۲۲۰ق)، از راویان
شیعه قرن دوم و سوم هجری قمری و از اصحاب
امام صادق،
امام کاظم،
امام رضا و
امام جواد (علیهم‌السّلام) بود که از امام صادق، امام جواد، امام رضا و
امام هادی (علیهم‌السّلام) روایت نقل کرده است.
ابوجعفر محمد بن حسن بن سنان زاهری کوفی خزاعی همدانی،
نجاشی می‌نویسد: وی از فرزندان زاهر مولی
عمرو بن حمق خزاعی بود و از این‌رو، به زاهری شهرت داشت و بنابر گزارشی نقل می‌کند که وی در کودکی پدر خود را از دست داد و تحت سرپرستی جدش سنان رشد و پرورش یافت، به همین‌سبب به جدش منسوب شده و در بسیاری از منابع با عنوان محمد بن سنان شهرت یافته است.
او از اصحاب امام صادق،
امام کاظم، امام رضا و امام جواد (علیهم‌السّلام) بود
و روایاتی را از امام صادق،
امام رضا،
امام جواد
و امام هادی (علیهم‌السّلام) نقل کرده است.
وی افزون بر
امامان معصوم، از کسانی چون
بشیر نبّال،
ابوالجارود،
داود بن سرحان و
زید شحام حدیث شنیده و روایت کرده است. از او افرادی مانند
محمد بن حسین بن ابی الخطاب،
محمد بن عیسی عبیدی و
ایوب بن نوح استماع حدیث کرده و به روایاتش استناد جسته‌اند.
درباره جایگاه زاهری، نزد رجال‌شناسان اختلاف نظرهایی وجود دارد:
شیخ طوسی، نجاشی و
ابن غضائری وی را
غالی و ضعیف شمرده‌اند،
اما
علامه حلی به نقل از
شیخ مفید، وی را
موثق دانسته، هر چند خود قائل به توقف شده و اظهارنظری نکرده است.
کشّی نیز با نقل روایات متضاد، در مواردی وی را ستوده است و روایتی را از
محمد بن اسماعیل بن بزیع نقل می‌کند که محمد بن سنان و
صفوان بن یحیی به دلیل مخالفت با امر امام جواد (علیه‌السّلام)، مورد
لعن و نفرین امام قرار گرفتند، ولی در نهایت امام از آنان درگذشت و به نیکی از ایشان یاد کرد.
به نوشته نجاشی، وی به سال ۲۲۰ق از دنیا رفت.
آثار و تالیفات وی عبارت‌اند از: الطرائف الاظله المکاسب الحج الصید و الذبائح الشراء و البیع الوصیة و النوادر. افزون بر آن، مسائلی را از امام رضا (علیه‌السّلام) نقل کرده که معروف است.
رسالة ابی جعفر الجواد (علیه‌السّلام) الی اهل البصرة دیگر اثر اوست.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۰۰، برگرفته از مقاله «محمد زاهری».
