محمد بن احمد بلوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَلَوی، ابو عامر محمد بن احمد (د ۵۵۹ق/۱۱۶۴م)،
ادیب،
شاعر،
مورخ و کاتب اندلسی بود.
اجداد وی اهل شهر سالم (در شمال
اندلس) بودند
و خود در طرطوشه زاده شد، به‌همین سبب، منابع از او به سالمی طرطوشی (نسبت طرطوسی در بعضی منابع نادرست است) یاد کرده‌اند.
وی بیشتر
عمر خود را در مرسیه گذراند
و در
اشبیلیه وفات یافت.
عبدالمنعم ابن فرس او را در مرسیه دیده،
و از او روایت کرده است.
ابوالقاسم ابن بَرّاق نیز به روایت از وی پرداخته،
و با او مکاتباتی داشته است.
بلوی در پایان دوره
مرابطون و آغاز
حکومت موحدون می‌زیست
و کاتب
ابن مردنیش (ه م) بود. او در یک قطعه بیتی که به «الشرق» شهرت یافته، مجلس باده نوشی امیر
و معشوق او را وصف کرد
و از او پاداش گرفت.
افزون بر این، از مجموعه اشعار او ظاهراً تنها ۶ بیت باقی مانده است.
اگر چه به بلوی حدود ۱۹ کتاب نسبت داده‌اند، ولی جز
انموذج العلوم وی، هیچ کدام بر جای نمانده است. ظاهراً این آثار در زمان خود مؤلف مورد توجه بوده است
و نویسندگان بعدی به برخی از آنها همچون کتاب تاریخ وی استناد کرده‌اند.
در
نفح الطیب مقری هم از کتاب تاریخ
و دررالقلائد و غرر الفوائد وی بارها یاد شده است.
انموذج العلوم بلوی کتابی است دائرة المعارف گونه که در آن به وصف
و تعریف ۲۴
علم مانند
علم اللغه،
نحو،
صرف،
وضع،
اسناد،
فرائض و طب، پرداخته است. نسخه‌ای مورخ ۱۱۷۷ق، از این کتاب در مدرسه مسعودیه دیار بکر موجود است.
این آثار نیز به بلوی نسبت داده شده، اما تاکنون نسخه‌ای از آنها به دست نیامده است: الازهار فی اختلاف اللیل
و النهار؛ الاسرار فی‌التجارب
و الاخبار؛ الاعتذار فی القصص
و الاخبار علی نهایةالتقریب
و الاختصار؛ بستان الانفس فی نظم اعیان الاندلس؛ تذکرة الازمان
و تبصرة الاذهان؛ حلیة الکاتب
و بغیة الطالب فی الامثال السائرة
و الاشعار النادرة؛ حلیة اللسان
و بغیة الانسان، در اوصاف
و تشبیهات
و اشعار مشهور؛ درر القلائد
و غررالفوائد، در اخبار اندلس؛ سراج الاسلام؛ السلک المنظوم
و المسک المختوم؛ الشفاء فی طب الادواء؛ طبقات الشعراء الاعلام فی الجاهلیة
و الاسلام؛ العبارة؛ عبرة العبر
و عجائب القدر؛ الفتنة الکائنة علی اللمتونین؛ المنتخب من لغات العرب؛ منهاج الاسلام من مجرد کلام النبی (ص) (
که از کتاب‌های مورد اشاره وی، ۱۴ تای آنها در هیچ منبع دیگری دیده نمی‌شود.)
(۱) ابن ابار، محمد، الحلة السیراء، به کوشش حسین مونس، قاهره، ۱۹۶۳م.
(۲) ابن خطیب، محمد، الاحاطة، به کوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
(۳) ابن قاضی شهبه، ابوبکر، طبقات النحاة
و اللغویین، به کوشش محسن غیاض، نجف، ۱۹۷۴م.
(۴) حاجی خلیفه، کشف.
(۵) دندش، عصمت عبداللطیف، الاندلس فی نهایة المرابطین
و مستهل الموحدین، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
(۶) ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، حوادث سالهای ۵۱ -۶۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵م.
(۷) زرکلی، اعلام.
(۸) سخاوی، محمد، الاعلان بالتوبیخ لمن ذم التاریخ، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۹) شکیب ارسلان، الحلل السندسیة، بیروت، ۱۳۵۸ق/ ۱۹۳۹م.
(۱۰) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش س ددرینگ، ویسبادن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۱۱) ضبی، احمد، بغیة الملتمس، به کوشش ف کودرا، مادرید، ۱۸۸۴م.
(۱۲) محمد عبدالله عنان، دولة الاسلام فی الاندلس، قاهره، ۱۴۱۱ق/ ۱۹۹۰م.
(۱۳) مقری، احمد، نفح‌الطیب، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
(۱۴) Ogel، G، Arabischen، persischen، und t O rkischen Handschriften، Wien، ۱۸۶۵.
(۱۵) Hitti، Ph K et al، Descriptive Catalog of the Garrett Collection of Arabic Manuscripts، Princeton، ۱۹۳۸.
(۱۶) Houtsma، M Th، Catalogue d'une collection de manuscrits arabes et turcs، Leiden، ۱۸۸۶.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بلوی، ابوعامر»، شماره۵۰۶۹.
