محمد ابراهیم جناتی شاهرودی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیة الله محمد ابراهیم شاهرودی جناتی از علمای بزرگ معاصر متولد سال ۱۳۱۱ در شهرستان
شاهرود هستند، حضرت آية الله العظمى جناتى در پى تحصيلات مجدّانه و مستمر، به درجه عاليه و رفيعه
اجتهاد دست يافته و از مراجع بزرگ
نجف اجازه اجتهاد اخذ كردند، كه متن اجازه‌هاى ياد شده چندين بار طى ساليان گذشته در كتابها و مجلات و روزنامه‌ها به چاپ رسيده‌اند. ایشان نخستين شخصيت علمى مى‌باشند كه
فقه ،
اصول ، علوم
حدیث و علوم
قرآن را در
حوزه علمیه قم به صورت تطبيقى، از ديدگاه بيست و دو مذهب از يكصد و سى و هشت مذهب فقهى كه در تاريخ فقه اسلامى وجود دارند، تدریس نموده اند.
ايشان در سال ۱۳۱۱ هجرى شمسى در
شاهرود ديده به جهان گشودند.
آية الله جناتى در شش سالگى به
اشاره پدر به فراگيرى قرآن مجيد و ادبيات فارسى پرداخته و در يازده سالگى وارد مدرسه علميه شاهرود گرديده و در مدت چهار سال موفق به اتمام مقدمات و مقدارى از سطح عالى شدند.
هنوز هيجده بهار از عمر ايشان نگذشته بود كه سطوح عاليه
فقه و اصول را به ضميمه منظومه سبزوارى به پايان رسانده و به منظور گذراندن مراحل بعدى به
مشهد هجرت كرده و از درس‌هاى اساتيد آن حوزه علمى بهره فراوان بردند. پس از مدتى به
قم رفته و با شركت در درس خارج فقه
آیة اللّه العظمی بروجردی و خارج اصول
امام خمینی به تحصيل ادامه دادند.
سپس به
نجف اشرف مهاجرت نموده و بيست و پنج سال در آن مركز علمى اقامت گزيدند، كه بيشتر آن صرف استفاده از محضر پرفيض استادان آن حوزه علميه مانند آيات عظام شاهرودى، حكيم، شيرازى، حلّى، زنجانى و خويى گرديد. به موازات تحصيل به تدريس رسائل و شرح لمعه و نيز تأليف روى آوردند. يازده سال در جامعة النجف كتاب‌هاى سطح عالى حوزه( رسائل، مكاسب و كفايه) را جمعاً در سه دوره تدريس كردند و همچنين در سال‌هاى آخر اقامت در نجف اشرف، در مدرسه بزرگ مرحوم
آخوند خراسانی ، خارج اصول تدريس مى‌كردند. در نجف كتاب‌هاى بسيارى به رشته تحرير درآوردند، از جمله تقريرات درس خارج فقه مرحوم
آیة اللّه العظمی شاهرودی را به صورت مجموعه‌اى پنج جلدى، به تشنگان معارف فقهى عرضه كردند.
در سال ۱۳۵۸ هجرى شمسى با مراجعت به ايران و اقامت در شهر قم، همچنان كار تدريس و تأليف كتب و مقالات علمى را پى گرفتند. خارج فقه و اصول بگونه متداول در حوزه و نيز فقه،
اصول ،
علوم قرآن و علوم حديث بگونه تطبيقى، جملگى موضوعاتى بوده‌اند كه همواره به تدريس آنها در قم اشتغال داشته و دارند.
معظم له نخستين شخصيت علمى مى‌باشند كه فقه، اصول، علوم
حدیث و علوم قرآن را در
حوزه علمیه قم به صورت تطبيقى، از ديدگاه بيست و دو مذهب از يكصد و سى و هشت مذهب فقهى كه در تاريخ فقه اسلامى وجود دارند(
امامیه ، حنفيه، مالكيه، شافعيه، حنبليه، زيديه، اباضيه، ظاهريه، اوزاعيه، ثوريه، ليثيه، راهويه، نخعيه، تميميه، طبريه، جبيريه، كلبيه، شبرميه، ابن ابى ليلى، زهريه، عيينيه و جريحيه) تدريس نموده‌اند. اين درس‌ها در مجموعه‌هايى گردآورى شده كه بخشى از آنها مانند
فقه مقارن ، منابع اجتهاد، ادوار اجتهاد،
ادوار فقه و مناسك حج از ديدگاه مذاهب اسلامى چاپ شده و بخش ديگر آنها مانند علوم حديث و علوم قرآن از ديدگاه مذاهب اسلامى در مرحله چاپ قرار دارد. تأليفات، آثار و نظرات علمى ايشان تا كنون در قالب ده‌ها كتاب و صدها مقاله، سخنرانى و مصاحبه در داخل و خارج كشور و به زبان‌هاى گوناگون منتشر شده‌اند.
حضرت آية اللّه العظمى جنّاتى تا كنون در بسيارى از همايش‌ها و كنگره‌ها، در
ایران و خارج از ايران، به ايراد سخنرانى پرداخته‌اند. انجام مصاحبه با تعداد زيادى از روزنامه‌ها و مجلات داخلى و خارجى، از ديگر فعاليت‌هاى علمى و
فرهنگى معظم له مى‌باشد، كه در اين سخنرانى‌ها و مصاحبه‌ها بگونه مفصل و مشروح، آراء و نظرات و فتاواى خويش را بيان فرموده‌اند. به عنوان نمونه، گذشته از شهرها و دانشگاه‌هاى ايران، در دانشگاه بيرمنگام( همايش جايگاه عقل در متون مقدس)، دانشگاه استانبول( سمپوزيوم شناخت شيعه در گذشته و امروز)، دانشگاه دمشق( همايش فقه تطبيقى و شيوه‌هاى اجتهادى)،
مکه و
مدینه ( كنگره مذاهب اسلامى و كنگره حج) و قماطيه( همايش بحث‌هاى اسلامى)، به ايراد سخنرانى و مقاله علمى پرداخته‌اند. روزنامه‌ها و مجلات گوناگون در ايران، پاكستان، هند، فرانسه، انگلستان و آمريكا، تا به امروز آراء، نظرات و فتاواى معظم له را منتشر كرده‌اند، كه برخى از آنها عبارتند از: روزنامه‌ها و مجلات
كيهان، اطلاعات، ايران، جمهورى اسلامى، ابرار، قدس، رسالت، بعثت، سلام، جهان
اسلام ،
كيهان هوايى، زن، همشهرى، تهران تايمز،
كيهان انديشه،
كيهان فرهنگى، زنان، ميراث جاويدان، زائر، ميقات حج، انديشه حوزه مشهد، فرزانه، نور علم، تبيان، ادبستان، كوثر، پيك ياران، ماهان، ايران جوان، سروش، العدل، صوت الاسلام، الثقافة الاسلامية، الفكر الاسلامى، التوحيد، المبلغ الرسالى و... ايشان تا كنون
مسائل مستحدثه ( مسائل جديد) بسيارى را مورد پژوهش مستمر قرار داده و آنها را با توجه به شرايط زمان، مكان، عرف و نياز جامعه و بر اساس مبانى فقه اجتهادى و عناصر اصلى استنباط به بحث گرفته و در محافل علمى و مراكز
فرهنگى و مطبوعات مطرح ساخته‌اند. همين امر ايشان را چه در نجف و چه در قم در زمره مجتهدان برجسته‌اى جاى داد كه با نظريات عميق خود راهگشاى پژوهشگران عرصه فقاهت بوده و هستند.
آراء و نظرات نوينى چون نقش زمان و مكان در اجتهاد، جواز تصدى منصب قضاوت توسط زنان، جواز تصدى مقام مرجعيت و همه وظايف سياسى اجتماعى توسط زنان، طهارت ذاتى مطلق
انسان ، حليت ذبايح اهل كتاب، جواز ميقات از ادنى الحل، جواز
مجسمه سازی به عنوان فن و هنر، معين نبودن سن خاص در
بلوغ دختران( تنها نشانه بلوغ دختران عادت ماهانه است) و نيز نظرات جديد ايشان در باره مسائلى چون
موسیقی ، هنر، حجاب و... از جمله آثار ايشان مى‌باشد.
ايشان در
رساله توضیح المسائل خويش كه حاوى بيش از ۳۰۰۰ مسأله مى‌باشد، كليه احتياطات رايج در رساله‌ها را كه بيش از صد مورد مى‌باشند، با شيوه اجتهادى خويش و بر اساس عناصر اصلى
استنباط تبديل به فتواى صريح كرده و در مورد هر مسأله نظر قطعى و مشخصى ارائه كرده‌اند و
مناسک حج ايشان نيز با بيش از ۱۴۰۰ مسأله بزرگترين و كامل ترين مناسك حج چاپ شده تاكنون مى‌باشد.
حضرت آية الله العظمى جناتى در پى تحصيلات مجدّانه و مستمر، به درجه عاليه و رفيعه اجتهاد دست يافته و از مراجع بزرگ نجف
اجازه اجتهاد اخذ كردند، كه متن اجازه‌هاى ياد شده چندين بار طى ساليان گذشته در كتابها و مجلات و روزنامه‌ها به چاپ رسيده‌اند.
-
کتاب الحج ، ۵ جلد-
دروس فى الفقه المقارن، ۸ جلد-
توضيح الاصول، ۲ جلد-
النفحات العلميه فى اصول الفقه الامامية، ۴ جلد-
رساله توضيح المسائل- مناسك حج-
منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی -
ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی -
مناسک حج از دیدگاه مذاهب اسلامی -
علوم قرآن از ديدگاه مذاهب اسلامى-
علوم حديث از ديدگاه مذاهب اسلامى-
ادوار فقه و كيفيت بيان آن-
موسيقى غنايى از ديدگاه فقه اجتهادى-
هنر و زیبایی از دیدگاه فقه اجتهادی- حجاب از ديدگاه فقه اجتهادى-
کفارات الاحرام - الاسلام اقتصادياً و اجتماعياً-
المساجد و احكامها فى التشريع الاسلامى-
طهارة الكتابى-
حاشیه بر عروة الوثقی-
احکام شهید -
تحول اجتهاد با تحول زمان و شرايط آن-
طهارت ذاتى همه انسان‌ها-
بحوث اسلامية-
درر و اجزاء فى مبحث الاجزاء-
قاعده تجاوز- قاعده فراغ-
قاعده صحت-
قاعده الزام-
وقف از دیدگاه مبانی اسلامی -
زمينه‌هاى وحدت بين مذاهب اسلامى-
اجتهاد و دلايل اختلاف بين مذاهب اسلامى
- سير تاريخى فقه تطبيقى
- ارتداد از ديدگاه مذاهب اسلامى-
بحث‌هايى در شناخت قرآن-
مجتهد مطلوب در حکومت اسلامی -
نقد متدهاى درسى حوزه- عوامل محروميت زنان از وظايف اجتماعى-
بحثى پيرامون آزادى و حقوق بشر-
اجتهاد و علم-
حکم ذبایح اهل کتاب -
نقش حكومت اسلامى در شكوفايى و گسترش فقاهت
- بررسى مسأله رمى و قربانى در منى و تقصير با شيوه نوين اجتهادى
- بررسى مسأله بلوغ بر اساس ادله فقهى-
بررسى مسأله تصدى مقام مرجعيت تقليد براى زن بر اساس ادله-
روش‌هاى كلى استنباط در فقه از نظر فقهاى اسلامى
-
قضاوت زن از نگاه عناصر فقهی- حقوق متقابل حكومت و مردم در گفتمان سياسى اسلام
- يگانه بودن اصل دين-
گفتگوی ادیان -
بررسى مسأله تصدى مقام رياست جمهورى براى زن بر اساس ادله
- فلسفه تكرار عزادارى‌ها
- ضرورت تحول اجتهاد
- عوامل و راهبردهاى پيشرفت دانش و فن‌آورى-
شرایط و وظایف مدیران در نظام اسلامی- علل شهرت و ويژگى‌هاى علامه جعفرى
- متعه يا ازدواج موقت-
ویژگی‌های فقهی و اجتهادی میرزای نایینی -
حوزه علميه و تعميق تبليغ دينى- موقعيت زن از نگاه اسلام و فمينيسم-
علامه امینی -
شاعران از نگاه مبانى اسلامى-
جايگاه عقل در منابع استنباطى-
عاشورای حسینی -
حج
- سلسله گفتارها-
رنگ‌ها در پوشش اسلامى-
دين و آزادى-
عدم تحریف قرآن- قرائت‌هاى مختلف قرآن-
تقريب بين مذاهب اسلامى
- اجتهاد زن-
مقصود از وحدت و هماهنگى ميان مسلمانان
-
شیخ مفید-
مقدس اردبیلی- بحث‌هايى در شناخت قرآن-
شیخ فضل اللّه نوری- ركود فقه در اثر ترك اجتهاد
- زن و مسائل اجتماعى-
امر به معروف و نهی از منکر- بررسى مسأله توريسم
- طهارت ذاتى كافران كتابى
- طهارت ذاتى كافران مشرك
- طهارت ذاتى كافران ملحد-
بررسى مساله ازدواج با اهل كتاب
- بررسى مساله مجسمه سازى به عنوان فن و هنر
- شطرنج و بازى‌هاى فكرى
- برد و باخت در مسابقات اسب سوارى و تيراندازى
-
بررسی مسأله تحدید نسل- بررسى مسأله تلقيح مصنوعى
- بررسى مسأله شروع تقليد از ميّت
- آراء حول المرجعية الدينية
- همبستگى اديان و مذاهب اسلامى
- پيشينه فقه تطبيقى و پيشگامان آن
-
تکامل و رکود فقه اجتهادی اهل سنت- جايگاه و مواضع اجتهاد در مبانى فقهى-
احکام وضو- ابعاد فقهى و اجتهادى طبرى
- سير تاريخى تفسير و علوم قرآن
- عدم تعيّن تقليد از اعلم
- فقه اجتهادى و اصلاح حوزه‌ها-
ضرورت بازسازى نظام آموزشى حوزه
-
شرایط مبلغان- عوامل پيشرفت تربيتى-
تعامل عرف و شرع-
راهبردهاى اجتهاد نوين
-
رویکردهای اسلامی به آزادی و حقوق بشر -
مجموعه استفتائات( پرسش و پاسخ)
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
