• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: محمد (مفردات‌قرآن)، محمد.


مُحَمَّد (به ضم میم و به فتح حاء و تشدید و فتح میم دوم) از واژگان نهج‌البلاغه، کلمه که نام مبارک حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. حدود سى بار در نهج‌البلاغه به كار رفته است. و نيز سه بار «محمد بن‌ابی‌بکر» و يک‌بار «ابو محمد» كه منظور طلحه است.



مُحَمَّدراغب گوید محمود آن است که ستوده شود، محمّد آن است که خصال پسندیده‌اش بسیار باشد.جوهری گوید: «المحمّد: الَّذی کثرت خصاله المحمودة». اقرب الموارد نیز عین این جمله را دارد.


حدود سى بار در نهج‌البلاغه به كار رفته است و نيز سه بار «محمد بن‌ابی‌بکر» و يک‌بار «ابو محمد» كه منظور طلحه است. «محمده» به معنى حمد و جمع آن محامد است چنانكه در خطبه ۱۴۲ آمده است. همین طور لفظ «احمد» به صورت اسم در «نهج‌البلاغه» نيامده است، فقط به صورت اسم تفصيل در حکمت ۴۴۶ آمده است.

۲.۱ - خطبه ۱۴۲

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در خطبه ۱۴۲ می‌فرمایند: «وَلَيْسَ لِوَاضِعِ الْمَعْرُوفِ فِي غَيْرِ حَقِّهِ، وَعِنْدَ غَيْرِ أَهْلِهِ، مِنَ الْحَظِّ فِيَما أَتى إِلاَّ مَحْمَدَةُ اللِّئَامِ، وَثَنَاءُ الاَْشْرَارِ، وَمَقَالَةُ الْجُهَّالِ.»«كسى كه نیکی را در غير موردش، و نزد غير اهلش قرار مى‌دهد، بهره‌اى جز ستايش لئيمان و ثناخوانى اشرار و گفتار (چاپلوسانه) جاهلان ندارد.» (شرح های خطبه:)

۲.۲ - خطبه ۲۱۹

وقتی در روز جنگ جمل از كنار كشته طلحة بن عبداللّه و عبد الرّحمن بن عتّاب بن اسید عبور كرد فرمود: «لَقَدْ أَصْبَحَ أَبو مُحَمَّد بِهذَا الْمَكانِ غَريباً! أَما وَاللهِ لَقَدْ كَنْتُ أَكْرَهُ أَنْ تَكُونَ قُرَيْشٌ قَتْلَى تَحْتَ بُطُونِ الْكَوَاكِبِ.»««ابومحمّد» در اين مكان غريب مانده است! سوگند به خدا من نمى‌خواستم قریش در زير اين آسمان كشته افتاده باشند.» (شرح های خطبه:)

۲.۳ - حکمت ۴۴۶

در سخنى كه بين او و مردى به نام غالب بن صعصعه، پدر فرزدق، رد و بدل شد چنين فرمود: «ما فَعَلَتْ إِبِلُكَ الْكَثيرَةُ؟ قَالَ: دَغْذَغَتْهَا الْحُقوقُ يَا أَميرَ الْمُؤْمِنينَ. فقال عليه السلام: ذلِكَ أَحْمَدُ سُبُلِهَا.»«شتران فراوانت چه شدند؟ عرض كرد اى اميرمؤمنان! حقوق واجب (زکات) آنها را پراكنده ساخت! امام فرمود: اين بهترين راه مصرف آنها بود.» (شرح های حکمت:)


مواردی زیاد از این ماده در نهج‌البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۰۲.    
۲. ابن فارس، احمد، معجم مقائیس اللغة، ج۲، ص۱۰۰.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۰.    
۴. جوهری، اسماعیل بن حماد، صحاح تاج اللغة، ج۲، ص۴۶۶.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۷۱۷.    
۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۳۰۶.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۳۳.    
۸. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۹۸، خطبه ۱۴۲.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۹۹.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۳۴.    
۱۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۳۵.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۵۷۳.    
۱۳. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۴۰۰.    
۱۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۷۴.    
۱۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۵۳۳.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۲۹.    
۱۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۳۷، خطبه ۲۱۹.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۲۷.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۹۷.    
۲۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۹۸.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۸، ص۲۸۹.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۸۳.    
۲۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۲۳.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۸۸۷.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۵۹.    
۲۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۵۴، حکمت ۴۴۶.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۹.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۱.    
۲۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۱.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۵، ص۵۳۲.    
۳۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۱۸.    
۳۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۹۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «محمد»، ج۱، ص۳۰۲.    






جعبه ابزار