متن زیارت اربعین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
متن زیارت اربعین، یکی از موضوعات مرتبط با
اربعین شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) است. در فرهنگ شیعیان، اربعین به چهلمین روز شهادت سیدالشهداء (سلام‌الله‌علیه) اطلاق می‌شود که با بیستم
صفر مصادف می‌باشد. در احادیث ائمه معصوم (علیه‌السّلام) به
زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) در روز اربعین سفارش شده و در حدیثی، یکی از نشانه‌های
مؤمن شمرده شده است.
زیارت اربعین در منابع روایی به دو صورت نقل شده است: زیارت اوّل را
شیخ طوسی از
صفوان جمال از
امام صادق (علیه‌السّلام) روایت می‌کند و زیارت دوم را
سیّد بن طاووس از فردی به نام
عطیه عوفی که همراه و مصاحب
جابر بن عبدالله انصاری در زیارت اربعین اول بوده است، نقل می‌کند.
زیارت اربعین که از طریق
صفوان جمال از
امام صادق (علیه‌السّلام) روایت شده چنین است:
«عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: قَالَ لِی مَوْلَایَ الصَّادِقُ (سلام‌الله‌علیه) فِی زِیَارَةِ الْاَرْبَعِینَ تَزُورُ عِنْدَ ارْتِفَاعِ النَّهَارِ وَتَقُولُ: السَّلَامُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ وَحَبِیبِهِ السَّلَامُ عَلَی ی خَلِیلِ اللَّهِ وَنَجِیبِهِ. السَّلَامُ عَلَی صَفِیِّ اللَّهِ وَابْنِ صَفِیِّه... »؛
«مولایم امام صادق (سلام‌الله‌علیه) پیرامون زیارت اربعین چنین فرموند: هنگامی که وسط روز شد، بگو:
سلام بر حبیب و
ولی خدا، سلام بر دوست و برگزیده خدا، سلام بر منتخب خدا و فرزند منتخب». این حدیث را
سید بن طاووس با سند خویش از صفوان
روایت می‌کند. متن زیارت، در «
اقبال الاعمال»
سید بن طاووس، «
المزار الکبیر»
محمد بن جعفر مشهدی، «
المصباح»
کفعمی و «
مصباح المتهجد»
شیخ طوسی آمده است.
علامه مجلسی هم در
بحارالانوار،
به نقل از تهذیب شیخ طوسی آن را نقل کرده است. گرچه در بعضی کلمات، تفاوت‌های جزئی میان نقل‌ها دیده می‌شود، ولی کلیت آن ثابت و یکسان و معتبر می‌باشد. در کتاب
مصباح المتهجد شیخ طوسی آمده است که در روز اربعین و در وقت ارتفاع نهار بگو:
«السَّلامُ عَلی وَلِیِّ اللّه ِ وحَبیبِهِ، السَّلامُ عَلی خَلیلِ اللّه ِ ونَجیبِهِ، السَّلامُ عَلی صَفِیِّ اللّه ِ وَابنِ صَفِیِّهِ، السَّلامُ عَلَی الحُسَینِ المَظلومِ الشَّهیدِ، السَّلامُ عَلی اسیرِ الکُرُباتِ وقَتیلِ العَبَراتِ. اللّهُمَّ انّی اشهَدُ انَّهُ وَلِیُّکَ وَابنُ وَلِیِّکَ، وصَفِیُّکَ وَابنُ صَفِیِّکَ، الفائِزُ بِکَرامَتِکَ، اکرَمتَهُ بِالشَّهادَةِ وحَبَوتَهُ بِالسَّعادَةِ وَاجتَبَیتَهُ بِطیبِ الوِلادَةِ، وجَعَلتَهُ سَیِّدا مِنَ السّادَةِ وقائِدا مِنَ القادَةِ وذائِدا مِنَ الذّادَةِ، واعطَیتَهُ مَواریثَ الاَنبِیاءِ، وجَعَلتَهُ حُجَّةً عَلی خَلقِکَ مِنَ الاَوصِیاءِ، فَاَعذَرَ فِی الدُّعاءِ، ومَنَحَ النُّصحَ وبَذَلَ مُهجَتَهُ فیکَ لِیَستَنقِذَ عِبادَکَ مِنَ الجَهالَةِ وحَیرَةِ الضَّلالَةِ. وقَد تَوازَرَ عَلَیهِ مَن غَرَّتهُ الدُّنیا وباعَ حَظَّهُ بِالاَرذَلِ الاَدنی، وشَری آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الاَوکَسِ، وتَغَطرَسَ وتَرَدّی فی هَواهُ، واسخَطَ نَبِیَّکَ واطاعَ مِن عِبادِکَ اهلَ الشِّقاقِ وَالنِّفاقِ وحَمَلَةَ الاَوزارِ المُستَوجِبینَ النّارَ، فَجاهَدَهُم فیکَ صابِرا مُحتَسِبا، حَتّی سُفِکَ فی طاعَتِکَ دَمُهُ وَاستُبیحَ حَریمُهُ، اللّهُمَّ فَالعَنهُم لَعنا وَبیلاً وعَذِّبهُم عَذابا الیما. السَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ رَسولِ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ سَیِّدِ الاَوصِیاءِ، اشهَدُ انَّکَ امینُ اللّه ِ وَابنُ امینِهِ، عِشتَ سَعیدا ومَضَیتَ حَمیدا ومِتَّ فَقیدا مَظلوما شَهیدا، واشهَدُ انَّ اللّه َ مُنجِزٌ ما وَعَدَکَ ومُهلِکٌ مَن خَذَلَکَ ومُعَذِّبٌ مَن قَتَلَکَ، واشهَدُ انَّکَ وَفَیتَ بِعَهدِ اللّه ِ وجاهَدتَ فی سَبیلِهِ حَتّی اتاکَ الیَقینُ، فَلَعَنَ اللّه ُ مَن قَتَلَکَ، ولَعَنَ اللّه ُ مَن ظَلَمَکَ، ولَعَنَ اللّه ُ اُمَّةً سَمِعَت بِذلِکَ فَرَضِیَت بِهِ. اللّهُمَّ انّی اُشهِدُکَ انّی وَلِیٌّ لِمَن والاهُ وعَدُوٌّ لِمَن عاداهُ، بِاَبی انتَ واُمّی یَابنَ رَسولِ اللّه ِ، اشهَدُ انَّکَ کُنتَ نورا فِی الاَصلابِ الشّامِخَةِ وَالاَرحامِ الطّاهِرَةِ، لَم تُنَجِّسکَ الجاهِلِیَّةُ بِاَنجاسِها ولَم تُلبِسکَ المُدلَهِمّاتِ مِن ثِیابِها، واشهَدُ انَّکَ مِن دَعائِمِ الدّینِ وارکانِ المُسلِمینَ ومَعقِلِ المُؤمِنینَ، واشهَدُ انَّکَ الاِمامُ البَرُّ التَّقِیُّ الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ الهادِی المَهدِیُّ، واشهَدُ انَّ الاَئِمَّةَ مِن وُلدِکَ کَلِمَةُ التَّقوی واعلامُ الهُدی وَالعُروَةُ الوُثقی وَالحُجَّةُ عَلی اهلِ الدُّنیا، واشهَدُ انّی بِکُم مُؤمِنٌ وبِاِیابِکُم موقِنٌ، بِشَرائِعِ دینی وخَواتیمِ عَمَلی، وقَلبی لِقَلبِکُم سِلمٌ وامری لِاَمرِکُم مُتَّبِعٌ ونُصرَتی لَکُم مُعَدَّةٌ، حَتّی یَاذَنَ اللّه ُ لَکُم، فَمَعَکُم مَعَکُم لا مَعَ عَدُوِّکُم، صَلَواتُ اللّه ِ عَلَیکُم وعَلی ارواحِکُم واجسادِکُم وشاهِدِکُم وغائِبِکُم وظاهِرِکُم وباطِنِکُم، آمینَ رَبَّ العالَمینَ. وتُصَلّی رَکعَتَینِ، وتَدعو بِما احبَبتَ وتَنصَرِفُ».
«سلام بر ولیّ خدا و حبیب او! سلام بر خلیل خدا و نجیب او! سلام بر برگزیده خدا و فرزندِ برگزیده او! سلام بر حسین مظلومِ شهید! سلام بر اسیر غم‌های جانکاه و کُشته اشک‌ها! خدایا! من گواهی می‌دهم که او، ولیّ تو و فرزند ولیّ توست. برگزیده تو و فرزندِ برگزیده توست و به کرامتت، دست یافته است. او را با شهادت، بزرگ داشتی و سعادت را به او بخشیدی. او را به پاکیِ ولادت، برگزیدی و سَروری از سَروران و رهبری از رهبران و مدافعی از مدافعان قرار دادی. میراث پیامبران را به او بخشیدی و او را حجّتی از اوصیا بر
خلقت قرار دادی، و او نیز در دعوت، جای عذری باقی ننهاد و خیرخواهی اش را عرضه داشت و خونش را به خاطر تو بذل کرد تا بندگانت را از
جهالت و سرگردانیِ گم راهی، بیرون آورد. و فریفتگان دنیا و آنان که نصیب خود را به پست‌ترین و فروترین چیزها، و
آخرت خود را به پایین‌ترین قیمت فروختند و
کبر ورزیدند و در
هوس خویش، سقوط کردند و پیامبرت را خشمگین ساختند و از میان بندگانت، از منافقان تفرقه افکن و بر دوش کِشندگان
گناه و مستحقّ آتش، پیروی کردند، بر ضدّ او، پشت به پشت هم دادند، و او نیز به خاطر تو و شکیبانه و برای جلب رضای تو، با آنان
جهاد کرد تا آن که خونش در راه اطاعت تو ریخته گشت و حریمش
حلال شمرده شد. خدایا! برای آنان، لعنتی سخت و عذابی دردناک، قرار داده. سلام بر تو، ای فرزند پیامبر خدا! سلام بر تو، ای فرزند سَرور اوصیا! گواهی می‌دهم که تو، امین خدا و فرزند امین اویی، با سعادت زیستی و ستوده، در گذشتی و مظلومانه، از دست رفتی و شهید گشتی. گواهی می‌دهم که خداوند، آنچه را به تو وعده داده، محقّق می‌سازد و آن که تو را وا می‌نهد، هلاک می‌گرداند و هر کس را که تو را کُشت، عذاب می‌کند. گواهی می‌دهم که تو به پیمان خدا، وفا نمودی و در راهش جهاد کردی تا اَجَلت در رسید. خداوند، لعنت کند کسی را که تو را کُشت! خداوند، لعنت کند کسی را که به تو ستم کرد! خداوند، لعنت کند کسانی را که این را شنیدند و به آن، راضی شدند! خدایا! تو را گواه می‌گیرم که هر که او را دوست می‌دارد، دوست می‌دارم و هر که او را دشمن می‌دارد، دشمن می‌دارم. پدر و مادرم فدایت باد، ای فرزند پیامبر خدا! گواهی می‌دهم که تو، نوری در پشت‌های والا و زِهدان‌های پاک بودی. جاهلیت، تو را به پلیدی‌هایش نیالود و جامه‌های چرکینش را به تو نپوشاند. گواهی می‌دهم که تو، از استوانه‌های دین و ستون‌های مسلمانان و قلعه مؤمنان هستی. گواهی می‌دهم که تو، امامِ نیکوکار پرهیزگار، پسندیده، پاک، راه نما و ره یافته هستی. گواهی می‌دهم که امامان از نسل تو، واژه‌های پرهیزگاری، نشانه‌های هدایت، ریسمان استوار و حجّت بر اهل دنیا هستند. گواهی می‌دهم که من، به شما ایمان دارم و به بازگشت شما، باور دارم، با همه اعتقادم و تا فرجام کارم. دلم در برابر دل شما، تسلیم است و کارم، در پیِ کار شماست و یاری ام، برای شما آماده است، تا خداوند به شما اذن دهد. من با شما هستم، نه با دشمنان شما. درودهای خدا بر شما، بر روح‌ها و پیکرهایتان، بر حاضر و غایبتان، و بر آشکار و نهانتان! آمین، ای پروردگارِ جهانیان! و دو رکعت
نماز می‌خوانی و هر دعایی که دوست داشتی، می‌کنی و باز می‌گردی».
زیارت دوم اربعین را
سیّد بن طاووس از
عطیه عوفی (همراه و مصاحب جابر بن عبدالله انصاری در زیارت اربعین اول) نقل می‌کند که عیناً همان زیارت نیمه رجب است. در کتاب «
بشارة المصطفی» آمده است: عطیه عوفی می‌گوید: به همراه جابر بن عبدالله انصاری به منظور زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) وارد کربلا شدیم. جابر نزدیک شریعه
فرات رفت.
غسل کرد و لباس‌های نیکو پوشید... سپس به طرف قبر مطهر، حرکت کردیم. جابر هیچ قدمی را برنمی‌داشت، الا اینکه ذکر خدا می‌گفت، تا به نزدیک قبر رسیدیم. سپس به من گفت: مرا به قبر برسان. (برخی نقل کرده‌اند که جابر در این زمان تقریبا نابینا بوده است.) من دست او را روی قبر گذاشتم. جابر روی قبر افتاد و غش کرد. من مقداری آب روی صورتش پاشیدم. وقتی به هوش آمد، سه بار گفت: یا حسین. سپس گفت: ای حسین چرا جواب مرا نمی‌دهی؟ بعد به خودش گفت: چگونه می‌توانی جواب‌دهی در حالی که رگ‌های گلوی تو را بریده‌اند و بین سر و بدنت جدایی افتاده است. شهادت می‌دهم که تو فرزند خاتم النبیین و
سید المومنین... و پنجمین فرد از
اصحاب کساء هستی... درود و سلام و رضوان الهی بر تو باد. سپس به اطراف قبر امام حسین (علیه‌السلام) حرکت کرد و گفت: «السلام علیکم ایتها الارواح التی حلت بفناء الحسین... اشهد انکم اقمتم الصلاة و اتیتم الزکاة و امرتم بالمعروف و نهیتم عن المنکر»
«السَّلامُ عَلَیکُم یا آلَ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکُم یا صَفوَةَ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکُم یا خِیَرَةَ اللّه ِ مِن خَلقِهِ، السَّلامُ عَلَیکُم یا سادَةَ السّاداتِ، السَّلامُ عَلَیکُم یا لُیوثَ الغاباتِ، السَّلامُ عَلَیکُم یا سَفینَةَ النَّجاةِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا ابا عَبدِ اللّه ِ ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَکاتُهُ. السَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ عِلمِ الاَنبِیاءِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ آدَمَ صَفوَةِ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ نوحٍ نَبِیِّ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ ابراهیمَ خَلیلِ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ اسماعیلَ ذَبیحِ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ موسی کَلیمِ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ عیسی روحِ اللّه ِ. السَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ مُحَمَّدٍ المُصطَفی، السَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ عَلِیٍّ المُرتَضی، السَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ فاطِمَةَ الزَّهراءِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا شَهیدُ یَابنَ الشَّهیدِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا قَتیلَ بنَ القَتیلِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا وَلِیَّ اللّه ِ وَابنَ وَلِیِّهِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا حُجَّةَ اللّه ِ وَابنَ حُجَّتِهِ عَلی خَلقِهِ. اشهَدُ انَّکَ قَد اقَمتَ الصَّلاةَ وآتَیتَ الزَّکاةَ، وامَرتَ بِالمَعروفِ ونَهَیتَ عَنِ المُنکَرِ، وبَرَرتَ والِدَیکَ، وجاهَدتَ عَدُوَّکَ. اشهَدُ انَّکَ تَسمَعُ الکَلامَ وتَرُدُّ الجَوابَ، وانَّکَ حَبیبُ اللّه ِ وخَلیلُهُ ونَجیبُهُ وصَفِیُّهُ وَابنُ صَفِیِّهِ، زُرتُکَ مُشتاقا فَکُن لی شَفیعا الَی اللّه ِ، یا سَیِّدی استَشفِعُ الَی اللّه ِ بِجَدِّکَ سَیِّدِ النَّبِیّینَ، وبِاَبیکَ سَیِّدِ الوَصِیّینَ، وبِاُمِّکَ سَیِّدَةِ نِساءِ العالَمینَ، لَعَنَ اللّه ُ قاتِلیکَ وظالِمیکَ وشانِئیکَ ومُبغِضیکَ مِنَ الاَوَّلینَ وَالآخِرینَ. ثُمَّ انحَنی عَلَی القَبرِ ومَرَّغَ خَدَّیهِ عَلَیهِ، وصَلّی اربَعَ رَکَعاتٍ، ثُمَّ جاءَ الی قَبرِ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیهماالسلامفَقالَ: السَّلامُ عَلَیکَ یا مَولایَ وَابنَ مَولایَ! لَعَنَ اللّه ُ قاتِلَکَ، لَعَنَ اللّه ُ ظالِمَکَ، اتَقَرَّبُ الَی اللّه ِ بِمَحَبَّتِکُم، وابرَاُ الَی اللّه ِ مِن عَدُوِّکُم. ثُمَّ قَبَّلَهُ وصَلّی رَکعَتَینِ، وَالتَفَتَ الی قُبورِ الشُّهَداءِ فَقالَ: السَّلامُ عَلَی الاَرواحِ المُنیخَةِ بِقَبرِ ابی عَبدِ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکُم یا شیعَةَ اللّه ِ وشیعَةَ رَسولِهِ وشَیعَةَ امیرِ المُؤمِنینَ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ، السَّلامُ عَلَیکُم یا طاهِرونَ، السَّلامُ عَلَیکُم یا مَهدِیّونَ، السَّلامُ عَلَیکُم یا ابرارُ، السَّلامُ عَلَیکُم وعَلی مَلائِکَةِ اللّه ِ الحافّینَ بِقُبورِکُم، جَمَعَنِیَ اللّه ُ وایّاکُم فی مُستَقَرِّ رَحمَتِهِ تَحتَ عَرشِهِ. ثُمَّ جاءَ الی قَبرِ العَبّاسِ بنِ امیرِ المُؤمِنینَ علیهماالسلام، فَوَقَفَ عَلَیهِ وقالَ: السَّلامُ عَلَیکَ یا ابَا القاسِمِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا عَبّاسَ بنَ عَلِیٍّ، السَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ امیرِ المُؤمِنینَ، اشهَدُ لَقَد بالَغتَ فِی النَّصیحَةِ وادَّیتَ الاَمانَةَ، وجاهَدتَ عَدُوَّکَ وعَدُوَّ اخیکَ، فَصَلَواتُ اللّه ِ عَلی روحِکَ الطَّیِّبَةِ، وجَزاکَ اللّه ُ مِن اخٍ خَیرا. ثُمَّ صَلّی رَکعَتَینِ، ودَعا الَی اللّه ِ ومَضی».
«سلام بر شما، ای خاندان خدا! سلام بر شما، ای برگزیدگان خدا! سلام بر شما، ای گُزیدگان خدا از خلقش! سلام بر شما، ای سَرور سَروران! سلام بر شما، ای شیران بیشه‌ها! سلام بر شما، ای کشتی نجات! سلام و رحمت و برکات خدا بر تو، ای ابا عبد اللّه! سلام بر تو، ای وارث علم پیامبران! سلام بر تو، ای وارث
آدم، برگزیده خدا! سلام بر تو، ای وارث
نوح، پیامبر خدا! سلام بر تو، ای وارث
ابراهیم، خلیل خدا! سلام بر تو، ای وارث
اسماعیل، ذبیح خدا! سلام بر تو، ای وارث
موسی، هم سخنِ خدا! سلام بر تو، ای وارث
عیسی، روح خدا! سلام بر تو، ای فرزند
محمّد مصطفی! سلام بر تو، ای فرزند
علیّ مرتضی! سلام بر تو، ای فرزند
فاطمه زهرا! سلام بر تو، ای شهید، فرزند شهید! سلام بر تو، ای کُشته شده، فرزند کُشته شده! سلام بر تو، ای ولیّ خدا و فرزند ولیّ او! سلام بر تو، ای حجّت خدا و فرزند حجّت او بر خلقش! گواهی می‌دهم که تو،
نماز خواندی و
زکات دادی و
امر به معروف و نهی از منکر کردی و به پدر و مادرت، نیکی کردی و با دشمنت،
جهاد کردی. گواهی می‌دهم که سخن را می‌شنوی و پاسخ می‌دهی، و تو، حبیب خدا و خلیل او و نجیب او و برگزیده او و فرزند برگزیده اویی. تو را با شوق، زیارت کردم. پس نزد خدا، شفیعم باش. ای سرَور من! به جدّت سَرور پیامبران، نزد خداوند شفیع می‌جویم و نیز به پدرت، سَرور وصیّان، و به مادرت، سَرور زنان جهانیان. خداوند، قاتلان تو، ستمکاران بر تو، دشمنان تو و کینه توزان بر تو را از نخستین تا آخرین آنان، لعنت کند!سپس، بر روی قبر، خم شد و گونه‌هایش را بر آن
سایید و چهار رکعت، نماز خواند. سپس به نزد قبر علی اکبر (علیه‌السّلام) آمد و گفت: سلام بر تو، ای مولای من و فرزند مولای من! خداوند، قاتلت را لعنت کند! خداوند، ستمکار بر تو را لعنت کند! با محبّت شما، به خدا تقرّب می‌جویم و از دشمنتان، به خداوند، بیزاری می‌جویم. آن گاه، آن را بوسید و دو رکعت نماز خواند و به قبور شهیدان، رو کرد و گفت: سلام بر روح‌های بنشسته بر کنار قبر ابا عبد اللّه! سلام بر شما، ای پیروان خدا و پیروان پیامبرش و پیروان امیر مؤمنان و حسن و حسین! سلام بر شما، ای پاکان! سلام بر شما، ای هدایت شدگان! سلام بر شما، ای نیکوکاران! سلام بر شما و فرشتگانِ گِرداگرد قبرهایتان! خداوند، من و شما را در جایگاه رحمتش در زیر عرش خود، گِرد هم آورد. سپس به نزد قبر عبّاس فرزند امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) آمد و بر سر قبر ایستاد و گفت: سلام بر تو، ای ابو القاسم! سلام بر تو، ای
عبّاس بن علی! سلام بر تو، ای فرزند امیر مؤمنان! گواهی می‌دهم که تو در خیرخواهی، کوشیدی و امانت را پرداختی و با دشمنت و دشمن برادرت، جهاد کردی. درودهای خدا، بر روح پاکت باد و خدا از جانب برادرت، به تو جزای خیر دهد. سپس، دو رکعت نماز خواند و به درگاه خدا، دعا کرد و روانه شد.»
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۳۰۸-۳۱۱.
