المصباح (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نام کامل این کتاب جنة الامان الواقیة و جنة الایمان الباقیة و معروف به مصباح الکفعمی است. نویسنده آن
تقی الدین ابراهیم بن علی کفعمی (۸۴۰. ۹۰۵ هجری)و در موضوع
ادعیه و
زیارات می باشد.
کتاب مصباح بعد از «
البلد الامین » نوشته شده و در حقیقت منتخب و خلاصه‌ای از آن است. شیخ تقی الدین کفعمی کتاب مصباح را در سال ۸۹۵ هجری یعنی ۱۰
سال قبل از
وفات تالیف کرده است . کتاب مصباح به خاطر مقبولیت عام و توجه گسترده به آن بارها از آن استنساخ شده است به طوری که در همان قرون اولیه تالیف کتاب، خانه‌ها و سرزمین‌های اسلامی را فرا گرفت. کفعمی در مقدمه کتاب می‌گوید: «کتاب مصباح را از کتاب‌های مورد اعتمادی جمع آوری کردم که باید به ریسمان محکم آنها چنگ زده شود و آن را به گونه‌ای مرتب کردم که خواننده ی آن را به بالاترین درجات وصول به حضرت حق برساند.»نکته ای که باید مورد توجه واقع شود این است که نام مصباح بر دو کتاب اطلاق می‌شود: ۱.
مصباح المتهجد ، نوشته
شیخ طوسی که به
مصباح کبیر هم معروف است. ۲.
مصباح کفعمی ، (کتاب حاضر). مصباح کبیر شیخ طوسی کتابی بود با مقبولیت بسیار بالا و در اکثر خانه‌ها نسخه‌ای از آن یافت می‌شد. با آمدن مصباح کفعمی، معروف است که مصباح المتهجد شیخ طوسی نسخ شد و جای خود را به مصباح کفعمی داد.
مصباح دارای ۵۰ فصل است که ابتدای آن احکام
وصیت و
طهارت و
مقدمات نماز است و با ذکر
نمازهای واجب و
مستحب و
تعقیبات نماز وارد بحث ادعیه شده است. اعمال
شب و
روز و ادعیه مختلف هر یک در فصل‌های جداگانه‌ای ذکر شده است. از فصل ۴۱ بحث
زیارات شروع شده و پس از آن ایام سال را با ذکر ولادت‌ها و شهادت‌های ائمه علیهم‌السّلام بیان کرده است. سپس اعمال ماه‌های
رجب تا
ذی الحجة را آورده و در پایان کتاب نیز به عنوان خاتمه،
آداب دعا را برشمرده که شامل عوامل
استجابت دعا و شرایط دعا کننده و کیفیت دعا و مقدمات و شرایط آن است. نویسنده در پایان کتاب اسامی منابع خود را ذکر کرده که تعداد آنها به ۲۳۸ عنوان می‌رسد.
کتاب مصباح دارای ترجمه‌های فراوانی است مانند:
۱.
ترجمه مصباح ، از
قاضی جمال الدین بن فتح الله شیرازی ساکن
هند .
۲.
راحة الارواح ، از
سید محمد حسین خان موسوی جزائری .
۳. ترجمه مصباح، از
سید محمدرضا حسینی .
۴.
مونس العابدین ، یا نیک بختیه، که توسط
میرزا محمود بن علی ترجمه شده است.
۵.
مصباح الجنان و مفتاح الجنان ، از
شرف الدین بیرمی لاری که علاوه بر ترجمه کتاب بر آن مقدمه و خاتمه‌ای نوشته و آن را همراه با تلخیص و تهذیب منتشر نموده است.
۱.
الجنة الواقیة ، نوشته مؤلف، که به علت پر حجم بودن کتاب، کفعمی پس از انتشار آن تصمیم به خلاصه کردن آن گرفت و آن را در ۴۰ باب تنظیم کرد. وی اولین کسی بود که کتاب را خلاصه کرده است.
۲.
الانوار المقتبسة من المصباح .
۳.
ضیاء الثقلین ، نوشته
میرزا حاتم نظام ملکی .
ایشان علاوه بر منتخب ادعیه مصباح، بسیاری از مسائل احکام را اضافه کرده و ادعیه‌ای هم از مصباح المتهجد شیخ طوسی آورده است. در حواشی کتاب نیز تعلیقه‌هایی دارد که با عنوان «منه سلمه الله» ذکر شده است.
۱.
الحاشیة علی جنة الامان ، نوشته
احمد بن محمد بن علی قیومی مصری .
۲.
حاشیه بر مصباح ، نوشته
تقی الدین ابراهیم بن علی کفعمی . این کتاب مهم‌ترین حاشیه‌ای است که توسط مؤلف بر کتاب مصباح نوشته شده است. این حاشیه حجمی برابر با اصل کتاب دارد و بعضی از آنها را در حواشی صفحات کتاب آورده‌اند.
چاپ استفاده شده در برنامه، دارای حاشیه‌های ارزشمندی از مصنف کتاب و شیخ طوسی می‌باشد و نسخه بدل‌های کتاب در حاشیه آمده است. عناوین فصل‌ها و ادعیه نیز با خط درشت در حواشی کتاب ذکر شده است. کتاب حاضر به خط
میرزا عبدالله حائری تهرانی در
سال ۱۳۲۱ هجری نوشته شده و در چاپخانه مدرسه فخریه
تهران چاپ شده. نسخه حاضر نیز از همان چاپ عکس برداری شده و
چاپ سنگی است.
نرم افزار نور الجنان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
