متعلق نذر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
متعلقات نذر با توجه به
آیات قرآن عبارتند از:
از
متعلقات نذر که در آیات
قرآن به آن اشاره شده، نذر
جنین است.
نذر
همسر عمران به آزادى فرزندش در
راه خدا، براى خدمت به
معابد او:
إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما فِي بَطْنِي مُحَرَّراً ... • ...
وَ إِنِّي سَمَّيْتُها مَرْيَمَ ...؛
به ياد آوريد هنگامى را كه همسر عمران گفت: پروردگارا! آنچه را در رحم دارم، براى تو نذر كردم، كه مُحَرَّر باشد (
و آزاد براى خدمت خانه تو). ... من او را مريم نام گذاردم....»
بنا بر يك تفسير، لفظ «محرّراً» يعنى خادم عبادتگاه باشد براى متعبدان
و لفظ «مريم» نيز در لغت آنان به معناى «عابدة» است.
پايبندى مادر مريم عليهاالسلام به نذر خويش، در گماردن
مریم علیهاالسلام براى
عبادت خدا پس از
زایمان وى:
«إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ
مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ • فَلَمَّا وَضَعَتْها قالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُها أُنْثى ...
وَ إِنِّي سَمَّيْتُها مَرْيَمَ
وَ إِنِّي أُعِيذُها بِكَ
وَ ذُرِّيَّتَها مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ؛
به ياد آوريد هنگامى را كه همسر عمران گفت: پروردگارا! آنچه را در رحم دارم، براى تو نذر كردم، كه مُحَرَّر باشد (
و آزاد براى خدمت خانه تو). از من بپذير، كه تو شنوا
و دانايى. ولى هنگامى كه او را به دنيا آورد،
و او را دختر يافت، گفت: پروردگارا! من او را دختر آوردم-
و خدا از آنچه او به دنيا آورده بود، آگاهتر بود- ... من او را مريم نام گذاردم؛
و او
و فرزندانش را از وسوسه‌هاى شيطان رانده شده، در پناه تو قرار مى‌دهم.»
برداشت فوق بر اين اساس است كه فرزند خود را مريم‌نام نهاد، چون مريم در لغت آنان به معناى «عابده»
و «خادمه» است.
یکی از
متعلقات نذر، روزه است.
روزه سکوت، از موارد
متعلق نذر:
«فَكُلِي
وَ اشْرَبِي
وَ قَرِّي عَيْناً فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَداً فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا؛
پس از اين غذاى لذيذ
و آب گوارا بخور
و بنوش؛
و چشمت به فرزندت روشن باد!
و هرگاه كسى از انسانها را ديدى، با اشاره بگو: من براى خداوند رحمان روزه‌اى نذر كرده‌ام؛ بنابراين امروز با هيچ انسانى سخن نمى‌گويم. (
و بدان كه اين نوزاد از تو دفاع خواهد كرد.)»
از موارد
تعلق نذر که در آیات قران به آن اشاره شده، سه روز روزه است.
سه روز
روزه براى خدا،
متعلَّق نذر
اهل‌بیت پیامبر علیهم‌السلام:
«يُوفُونَ بِالنَّذْرِ
وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً؛
آنها به نذر خود وفا مى‌كنند،
و از روزى كه شرّ
و عذابش گسترده است مى‌ترسند.»
طبق
شأن نزول، آيات ۵ تا ۲۲، در مورد نذر حضرت اميرمؤمنان على
و فاطمه زهرا عليهماالسلام براى شفاى مريضى حسنين عليهماالسلام كه سه روز روزه بوده، نازل شده است.
سه روز روزه،
متعلّق نذر اميرمؤمنان،
علیّ‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام:
«إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً • يُوفُونَ بِالنَّذْرِ
وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً؛
به يقين
ابرار و نیکان از جامى مى نوشند كه با
عطر خوشى آميخته است، آنها به نذر خود وفا مى‌كنند،
و از روزى كه شرّ
و عذابش گسترده است مى‌ترسند.»
سه روز روزه،
متعلّق نذر
حضرت فاطمه بنت‌الرّسول علیهاالسلام براى شفاى حسنين عليهماالسلام:
«إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً • يُوفُونَ بِالنَّذْرِ
وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً؛
به يقين ابرار
و نيكان از جامى مى نوشند كه با عطر خوشى آميخته است، آنها به نذر خود وفا مى‌كنند،
و از روزى كه شرّ
و عذابش گسترده است مى‌ترسند.»
سه روز روزه،
متعلّق نذر
فضّه، خادمه فاطمه زهرا عليهاالسلام:
«إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً • يُوفُونَ بِالنَّذْرِ
وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً •
وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً
وَ حَرِيراً؛
به يقين ابرار
و نيكان از جامى مى نوشند كه با عطر خوشى آميخته است، آنها به نذر خود وفا مى‌كنند،
و از روزى كه شرّ
و عذابش گسترده است مى‌ترسند،
و در برابر صبرشان، بهشت
و لباسهاى حرير بهشتى را به آنها پاداش مى‌دهد.»
طبق روايت از ابن‌عبّاس آيات ۵ تا ۲۲ درباره اهل‌بيت
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شده است كه
امام حسن و امام حسین عليهماالسلام مريض بودند پيامبراكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله از آنان با يك عدّه‌اى
عیادت كرده
و فرمود: يا اباالحسن، اگر براى شفاى حسنين نذر كنى خوب است. پس على
و فاطمه عليهماالسلام با فضّه خادمه سه روز روزه گرفتند. اين آيات در شأن اهل‌بيت عليهم السلام
و فضّه نازل شده است.
روزه سکوت از موارد
تعلق نذر است.
نذر روزه سكوت، به جهت سخن نگفتن با مردم، توصيه
عیسی علیه‌السلام به مادرش مريم عليهاالسلام:
«فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا • فَكُلِي
وَ اشْرَبِي
وَ قَرِّي عَيْناً فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَداً فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا؛
ناگهان از طرف پايين پايش او را صدا زد كه: «غمگين مباش! پروردگارت زير پاى تو چشمه آبى گوارا قرار داده است. پس از اين غذاى لذيذ
و آب گوارا بخور
و بنوش؛
و چشمت به فرزندت روشن باد!
و هرگاه كسى از انسانها را ديدى، با اشاره بگو: من براى خداوند رحمان روزه‌اى نذر كرده‌ام؛ بنابراين امروز با هيچ انسانى سخن نمى‌گويم. (
و بدان كه اين نوزاد از تو دفاع خواهد كرد.)»
طبق روايتى از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله ضمير فاعلى در «فناداها ...» حضرت عيسى عليه‌السلام بود كه پس از تولّد از مادرش مريم عليهاالسلام با وى سخن گفت.
از سويى ديگر مى‌توان از سياق استفاده نمود كه نذر روزه سكوت از سوى مريم عليهاالسلام به هنگام خطاب عيسى عليه‌السلام بوده است.
نذر روزه سكوت از سوى مريم عليهاالسلام به مدّت يك
روز به هنگام بازگشت به نزد قوم خويش، پس از
وضع حمل عيسى عليه‌السلام:
«فَكُلِي
وَ اشْرَبِي
وَ قَرِّي عَيْناً فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَداً فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا؛
پس از اين غذاى لذيذ
و آب گوارا بخور
و بنوش؛
و چشمت به فرزندت روشن باد!
و هرگاه كسى از انسانها را ديدى، با اشاره بگو: من براى خداوند رحمان روزه‌اى نذر كرده‌ام؛ بنابراين امروز با هيچ انسانى سخن نمى‌گويم. (
و بدان كه اين نوزاد از تو دفاع خواهد كرد.)»
الف
و لام در «اليوم» براى عهد حضورى است؛ يعنى «امروز»
و مقصود از آن، همان روزى است كه همراه با نوزاد خود به ميان قومش برگشت.
تشريع نذر روزه سكوت، در اديان گذشته:
«... فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا؛
.... با اشاره بگو: من براى خداوند رحمان روزه‌اى نذر كرده‌ام؛ بنابراين امروز با هيچ انسانى سخن نمى‌گويم. (
و بدان كه اين نوزاد از تو دفاع خواهد كرد.)»
رجحان روزه سكوت
و تعلّق نذر به آن، از احكام آيين مريم عليهاالسلام (
دین یهود):
«... إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً ...؛
... من براى خداوند رحمان روزه‌اى نذر كرده‌ام....»
وقف اولاد، براى خدمت در راه خدا، از موارد
متعلّق نذر:
«إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما فِي بَطْنِي مُحَرَّراً ...؛
به ياد آوريد هنگامى را كه همسر عمران گفت: پروردگارا! آنچه را در رحم دارم، براى تو نذر كردم، كه مُحَرَّر باشد (
و آزاد براى خدمت خانه تو)....»
خلوص نیّت همسر عمران، در نذر فرزندش براى خدمت در راه خدا:
«إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ
مِنِّي ...؛
به ياد آوريد هنگامى را كه همسر عمران گفت: پروردگارا! آنچه را در رحم دارم، براى تو نذر كردم، كه مُحَرَّر باشد (
و آزاد براى خدمت خانه تو). از من بپذير....»
نذر جنين براى خدمتگزارى هميشگى در عبادتگاه خدا، از سوى همسر عمران:
«إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ
مِنِّي ...؛
به ياد آوريد هنگامى را كه همسر عمران گفت: پروردگارا! آنچه را در رحم دارم، براى تو نذر كردم، كه مُحَرَّر باشد (
و آزاد براى خدمت خانه تو). از من بپذير....»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۰، ص۴۱۵، برگرفته از مقاله «متعلق نذر».
