متشابه معنوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
متشابه معنوی، آیه
متشابه ناشی از دقت معنا را می‌گویند.
یکی از اقسام متشابه،
متشابه معنوی است که منشا تشابه در
آیه ، دقت معنا و عدم توانایی
عقل بشر در درک
حقیقت آن است؛ مانند آیاتی که درباره
صفات الهی ،
قیامت ،
امر بین الامرین ،
نعمت‌های بهشتی و
عذاب‌های دوزخی نازل شده است.
در تفسیر آیات متشابهی مانند
(الرَّحْمَنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوَی) و
(یَدُ اللَّهِ فَوْقَ اَیْدِیهِمْ) مفسران روش‌های متعددی به کار گرفته‌اند.
امام خمینی معتقد است حمل الفاظ بر روح معنای سبب فهم صحیح متون دینی مانند قرآن کریم است؛ زیرا وقتی انسان به روح معانی الفاظ راه پیدا کند و جمود بر الفاظ نداشته باشد، در می‌یابد که الفاظی که در قرآن و متون دینی به کار رفته‌اند معانی باطنی و اسراری دارند
و الفاظ باتوجه‌به روح معنایی توسعه در مصادیق پیدا کرده‌اند و فهم جدیدی شکل می‌گیرد.
ازاین‌روی امام خمینی در تفسیر آیات
متشابه از طریق حمل الفاظ بر روح معانی وارد شده است و معتقد است بر اساس این قاعده، تفسیر آیاتی مانند میزان، قلم، عرش با تاویل صحیح امکان‌پذیر خواهد بود؛ زیرا
تاویل بازگرداندن لفظ از معنای ظاهری به معنای باطنی و حقیقی خداست و این قاعده نیز باب تاویل را بر سالک باز می‌کند و سالک به معنای باطنی از کتاب الهی دست می‌یابد.
ایشان در آیاتی مانند
(الرَّحْمَنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوَی) و
(جَاء رَبُّکَ) حمل آنها بر معنای ظاهری را خلاف عقل و برهان می‌داند
و تفسیر خاصی از آنها بیان می‌کند.
ایشان عرش الهی و دست الهی را به معنای
فیض منبسط حق‌تعالی که محل بروز سلطنت الهی و مستوای رحمانیت اوست، تفسیر می‌کند و بر اساس این تفسیر دست الهی روح معنای آن جهت فاعلیت و سلطنت حق‌تعالی است. البته امام خمینی برای
عرش معانی دیگری نیز قائل است. امام خمینی معتقد است کسانی که حامد بودن حق‌تعالی و متکلم بودن او را حمل بر مجاز می‌کنند یا کلام را در حق‌تعالی به معنای ایجاد کلام در موجودات دیگر می‌دانند مرتکب تحدید بلکه تعطیل در صفات الهی شده‌اند؛ بنابراین امام خمینی آثار و کارکردهای فراوانی برای این قاعده روح معانی بیان کرده است از جمله آن فهم صحیح از متون دینی و آیات متشابه می‌باشد.
•
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «متشابه معنوی». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
