مباحث فی علم القراءات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب مباحث في علم القراءات نوشته
محمد بن عباس الباز به
زبان عربی می باشد. موضوعی که این کتاب بدان پرداخته یکی از علوم مربوط به
قرآن کریم ؛ یعنی
علم قرائت است.
قرائت علمی است که از اشکال و صورتهای نظم کلام الهی از جهت اختلافهای
متواتر بحث می‌کند و هدف آن حاصل کردن
ملکه ضبط اختلافهای متواتر است و فائده آن محفوظ ماندن سخن
خداوند از
تحریف و تغییر می‌باشد. نویسنده کتاب
محمد بن عباس الباز در این اثر به بیان قرائت حفص از عاصم پرداخته و واژگان و کلماتی را که تنها
حفص از استادش
عاصم روایت کرده و هیچ راوی یا قاری دیگری با وی در آن اتفاق نظر ندارد فراهم آورده است. نگارنده در این کتاب ابتدا به تبیین جایگاه قرآن کریم و
فضیلت این کتاب آسمانی و اهمیت حفظ و
فضیلت تلاوت آن اشاره می‌کند و در ادامه قواعد طلایی
حفظ قرآن را تحت عناوینی چون
اخلاص ، تصحیح نطق، محدود ساختن مقدار حفظ، انتخاب
زمان و
مکان مناسب برای حفظ و... یادآور می‌شود. در بخشی دیگر به کیفیت قرائت این کتاب مقدس اشاره و اهمیت تجوید را یادآوری می‌کند. تعریف علم قرائت، بیان موضوع، منابع،
فضیلت، غایت، واضع و حکم آن در بخشی دیگر از کتاب آمده است. ارکان قرائت صحیح، منشا قرائت‌ها و سیر تطور و تحول آنها و چگونگی پیدایش اختلاف قرائت در شهرهای گوناگون، مراد از «احرف سبعة» و بیان احتمالات هفت گانه در این باب و حکمت نزول قرآن بر این وجوه و ارتباط قرائات با
احرف سبعة ، بیان تفاوت قرائت و روایت و طریق، شجره اسناد
قاریان دهگانه ، شرح حال عاصم و حفص، اصول روایت حفص از عاصم و بیان تفاوت اصول و فرش و نیز بیان مواردی که روایت حفص متضمن اصول فراوانی از سایر قراء می‌باشد که خود نشان دهنده ارتباط روایت حفص با روایت دیگر راویان است، ارائه جدولی از روایت‌های خاص حفص که او را از سایر راویان و قاریان ممتاز می‌کند و... موضوعات دیگری است که در این اثر بدانها پرداخته شده است.
کتاب مشتمل بر دو تقریظ یکی از
شیخ محمد عبد الحمید عبدالله و دیگری از
شیخ محمد عوض زاید الحرباوی ، یک مقدمه، یک تمهید و بخش‌های ذیل می‌باشد. مکانة القرآن و اهمیة حفظه،
القواعد الذهبیة لحفظ القرآن الکریم،
کیف نقرا القرآن الکریم،
علم القرائات (تعریفه، موضوعه، استمداده،
فضله، غایته، واضعه، حکمه و فائدته)، ارکان القرائة الصحیحة، نشاة القرائات و تطورها، کیف نشا اختلاف القرائات فی الامصار؟ ما المقصود بالاحرف السبعة؟، ما الحکمة فی انزال القرآن علی هذه الاوجه؟، صلة القرائات بالاحرف السبعة، اثر القرائات فی علوم العربیة، القرائة... الروایة... الطریق، جدول القراء العشرة و رواتهم و طرقهم، شجرة اسناد القراء العشرة، اسناد
فضیلة الشیخ محمد حمید عبدالله، اسناد قراءة حمزة، ترجمة الامام عاصم، ترجمة حفص، اصول روایة حفص عن عاصم، الاصول و الفرش، اصول روایة حفص تشمل القرائات، المشکاة فی بیان ما انفرد به حفص عن غیره من القراء و الرواة، سکتات، حفص الخاصة، ما یراعی لحفص عند القرائة، قصر المنفصل لحفص و ما یترتب علیه من احکام من طریق روضة الحفاظ للامام ابی اسماعیل موسی بن الحسین ابن موسی المعدل. در پایان کتاب منابع و مصادر اثر و فهرست موضوعی مطالب کتاب فراهم آمده است.
نویسنده انتشار و اشتهار وسیع
قرائت حفص از عاصم در گوشه گوشه
جهان و در نتیجه عدم آشنایی عموم
مسلمانان و بسیاری از خواص با قرائتی غیر از این قرائت را انگیزه نگارش این اثر برشمرده و در صدد آنست که اختلافات فراوانی را که قرائت حفص با سایر قرائت‌ها دارد یادآور شود.
کتاب توسط
محمد بن عباس الباز نگارش یافته و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۱۲۷ صفحه برای بار اول در
سال ۱۴۲۵ ه- ۲۰۰۴ م از سوی دار الکلمة للنشر و التوزیع،
مصر منتشر شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
