ماتریدیه (تفاسیر کلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
همزمان با مکتب
اشعری در اوایل
قرن چهارم هجری،
نهضت کلامی دیگری در برابر
معتزله شکل گرفت که بنیانگذار آن
ابومنصور ماتریدی (م. ۳۳۳ ق.) بود.
ابومنصور ماتریدی خطوط فکری مشترک و نیز متفاوتی با اشعری دارد. گستره تأثیر نهضت ماتریدی نسبت به مکتب اشعری در
جهان اسلام کمتر بود؛ امّا رویکرد عقلانی وی نسبت به عقاید دینی از
اشاعره عمیق‌تر است.
ارائه تفسیر عقلی از
حسن و قبح افعال
و عدم پذیرش تکلیف مالایطاق از سوی خداوند از جمله ممیزات کلامی وی نسبت به اشاعره است.
مفسر ماتریدی در تفسیر آیات بر
عقل و نقل تأکید می‌کند؛ امّا آن گاه که نقل با عقل در
تعارض افتد و نقل قابل تأویل و تبیین عقلی نباشد به
حکم نقل گردن نهاده،
علم به معنای آن را به خداوند وا می‌گذارد،
چنان که ابومنصور ماتریدی در باب صفات خبری
از جمله مسئله
رؤیت خداوند را در
قیامت به
حکم نقل می‌پذیرد؛ امّا از آن‌جا که آن را در چالش با حکم عقل می‌بیند علم به
حقیقت آن را به خداوند وا می‌گذارد.
ابومنصور ماتریدی افزون بر کتاب التوحید در مهم‌ترین اثر تفسیری خویش تأویلات اهل السنه که تنها اثر تفسیری فرقه
ماتریدیه است
به
تفسیر آیات موافق با مکتب کلامی خود و
نقد مخالفان مانند معتزله می‌پردازد
به عنوان مثال در تفسیر آیه ۸ بقره
با رد تفسیر کرامیه از
ایمان ، افزون بر اقرار زبانی، تصدیق قلبی را نیز در مفهوم ایمان لازم می‌داند.
در تفسیر آیه ۲۴ بقره
نیز دیدگاه معتزله را درباره جاودانگی مرتکب
گناه کبیره در
جهنم رد می‌کند.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر کلامی ماتریدیه»، شماره۴۹.
