خفت (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَفْت (به فتح خاء و سکون فاء) و
خَِفّت (به کسر یا فتح خاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای سبکی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
خَفیف (به فتح خاء) در مقابل ثقیل و
تَخفیف (به فتح تاء و سکون خاء) به معنای سبک کردن و
اِستخفاف (به کسر الف و سکون سین) طلب سبکی و خوار شمردن است.
تَخفّف (به فتح تاء و تشدید فاء) به معنای سبک شدن و
خُفُوف (بر وزن عقول) سبکی و سرعت است. این واژه بیست و پنج بار در
نهج البلاغه آمده است.
خَفْت و
خَِفّت به معنای سبکی آمده است.
خَفیف در مقابل ثقیل و
تَخفیف سبک کردن و
اِستخفاف طلب سبکی و خوار شمردن است.
تَخفّف به معنای سبک شدن آمده است.
خُفُوف بر وزن عقول سبکی و سرعت است. «اخفّاء» جمع خفیف است.
امام علی (علیه‌السلام) به اهل
بصره فرموده:
«أرْضُكُمْ قَرِيبَةٌ مِنَ المَاءِ، بَعِيدَةٌ مِنَ السَّماءِ، خَفَّتْ عُقُولُكُمْ، وَسَفِهَتْ حُلُومُكُمْ» «زمینتان به آب نزدیک و از آسمان دور است، عقولتان خفیف (سبک، حماقت) و خردهایتان سفاهت است.»
(شرح‌های خطبه:
)
استخفاف طلب سبکی و خوار شمردن است.
«أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَخَفَّ بِهِ صَاحِبُهُ.» «شدیدترین
گناه گناهی است که صاحبش آنرا سبک شمارد.»
(شرح‌های حکمت:
)
«تَخَفَّفُوا تَلْحَقوا» (سبكبار شويد تا به قافله برسيد)
(شرح‌های خطبه:
) در «حدو» گذشت.
خُفُوف بر وزن عقول سبکی و سرعت، در وصف پرندگان فرموده:
«وَمَنَعَ بَعْضَهَا بِعَبَالَةِ خَلْقِهِ أَنْ يَسْمُوَ فِي الْهَوَاءِ خُفُوفاً، وَجَعَلَهُ يَدِفُّ دَفِيفاً» «عبالة» پر شدن بدن و سنگینی آن است، دفیف مرور پرنده در روی
زمین و یا حرکت دادن به بال و پاهاست. دفیف به معنی پرواز بدون حرکت بال نیز آمده است مانند پرواز
عقاب و امثال آن. یعنی: «
خداوند بعضی از طیور را (مانند
شتر مرغ) به علت سنگینی وجودش مانع شده از اینکه به سبکی به هوا بلند شود، و او را طوری کرده که در زمین راه می‌رود.»
(شرح‌های خطبه:
)
«اخفّاء» جمع خفیف است به
خوارج فرموده:
«وَأَنْتُمْ مَعَاشِرُ أَخِفَّاءُ الْهَامِ» «شما گروه سبک سر (احمق) هستید.»
(شرح‌های خطبه:
)
واژه خفت بیست و پنج بار در نهج آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خفت»، ج۱، ص۳۵۴.
