• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدیث مؤتلف و مختلف

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حدیث مؤتلف و مختلف، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به حدیثی که نام بعضی از راویان آن با نام راویان دیگر از جهت نوشتار هم شکل ولی از جهت تلفظ مختلف باشد، گفته می‌شود.


یکی از اقسام حدیث به اعتبار سند، حدیث مؤتلف و مختلف است.
حدیث مؤتلف و مختلف حدیثی است که سند آن مشتمل بر نام راویانی است که از نظر نگارش مثل هم نوشته می‌شوند ولی از نظر تلفظ با هم تفاوت دارند مانند: «جریز»، «حریز»، «برید» و «یزید»، «بنان» و «بیان».
اختلاف نام راویان از نظر تلفظ گاهی در نقطه است مانند: «اخیف» و «احنف» و گاهی از نظر شکل است مانند: «سلام» و «سلاّم».
منظور از «اسم» در معنای اصطلاحی حدیث مؤتلف و مختلف هر چیزی است که مرادف اسم باشد بنابر این شامل لقب و کنیه نیز می‌شود.
از نظر دانشمندان علوم حدیث نقطه و تشدید از اصل خط خارج است و داخل در تلفظ می‌باشد.
برخی مؤتلف و مختلف را صفت «اسم» گرفته‌اند مؤتلف و مختلف صفت اسم راویی است که با راوی دیگر از نظر نگارش مثل هم ولی از نظر تلفظ متفاوت است.
برخی دیگر آن را صفت «سند» گرفته و بیان داشته‌اند: مؤتلف و مختلف سندی است که مشتمل بر نام راویانی است که از نظر نگارش مثل هم و از نظر تلفظ متفاوت هستند.

در حدیث مصحف سندی در اسم یک راوی تغییری به وجود می‌آید مثل این که «یزید»، تبدیل به «برید» می‌شود و حدیثی که در سند آن این تغییر به وجود آمده است حدیث مصحف نامیده می‌شود ولی در حدیث مؤتلف و مختلف تغییر حاصل نمی‌شود بلکه نام راویی از نظر نگارش مشابه با نام راوی دیگری است ولی از نظر تلفظ با هم فرق دارند مانند: «جریر» و «حریز».
برخی بر این گمان هستند که این قسم در واقع یکی از شعبه‌های تصحیف است.

برخی برای شناخت حدیث مؤتلف و مختلف دو قول ذکر کرده‌اند:
ا - ضابطه معینی برای آنها نیست و با نقل و مراجعه به اهل فن شناخته می‌شوند.
ب - ضابطه معین و مشخصی برای آنها ذکر شده است مثل این که گفته شود: تمام راویانی که نامشان «سلام» است باید آنها با با تشدید خواند جز پنج تن از آنها و بعد نام آن پنج تن را مشخص کند.
اولین کسی که در این باب اقدام به تالیف کتاب نموده است احمد بن حسن بن عبدالله بن سعید عسکری است.

مترادفات این اصطلاح عبارتند از:
مؤتلف و مختلف، خبر مؤتلف و مختلف، روایت مؤتلف و مختلف
[۱] سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۹۳.    
[۲] شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۳۷۵.    
[۳] علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۶۱.
[۴] سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۲، ص۷۹۰.    
[۵] صنعانی، محمد بن اسماعیل، توضیح الافکار، ج۲، ص۴۸۷.    
[۶] مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۷۷.
[۷] علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۳۴.
[۸] بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۵۳.    
[۹] مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۵۹.
[۱۰] تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۱۰۸.
[۱۱] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۲۹۱-۳۰۰.    
[۱۲] مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۳، ص۳۱۷.
[۱۳] صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۳۲۴.    


۱. ↑ سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، ص۹۳.    
۲. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، ص۳۷۵.    
۳. ↑ علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۶۱.
۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۲، ص۷۹۰.    
۵. ↑ صنعانی، محمد بن اسماعیل، توضیح الافکار، ج۲، ص۴۸۷.    
۶. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۷۷.
۷. ↑ علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۳۴.
۸. ↑ بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۲۵۳.    
۹. ↑ مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۵۹.
۱۰. ↑ تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۱۰۸.
۱۱. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۱، ص۲۹۱-۳۰۰.    
۱۲. ↑ مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۳، ص۳۱۷.
۱۳. ↑ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایه، ص۳۲۴.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدیث مؤتلف و مختلف»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۷/۱۲.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات حدیثی | خبر واحد
جعبه ابزار