لطف‌الله صافی گلپایگانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![ایت الله گلپایگانی]()
آیت‌الله العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی (۱۲۹۷ش - ۱۴۰۰ ش) از مراجع تقلید شیعه در عصر حاضر و از اساتید
حوزه علمیه قم بود. از اساتید وی در
قم می‌توان به
سید محمدتقی خوانساری،
حجت،
صدر،
آیت‌الله بروجردی و در نجف از شیخ
محمدکاظم شیرازی،
سید جمال‌الدین گلپایگانی و شیخ
محمدعلی کاظمی اشاره کرد. ایشان از شاگردان مبرز آیت الله بروجردی و یکی از مشاورین ویژه و برجسته و از اصحاب خاص
استفتاء وی بود. عضویت در
مجلس خبرگان رهبری و نیز عضویت در
شورای نگهبان و دبیری آن به مدت ۸ سال از مناصب سیاسی وی بود. او در آذر ماه ۱۳۷۲ ه. ش و پس از ارتحال
آیت‌الله گلپایگانی به عنوان
مجتهد جامع الشرایط شناخته شد. آثار متعددی از ایشان منتشر شده که بین صد تا صد و پنجاه اثر و نوشتار به ایشان منسوب است؛ کتاب
منتخب الاثر در موضوع
مهدویت که به توصیه آیت الله بروجردی نگاشته شده بود از آثار وی می‌باشد. ایشان سرانجام در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ به علت ایست قلبی در یکی از بیمارستان‌های قم درگذشت.
لطف‌الله صافی گلپایگانی در ۱۹
جمادی الاول سال
۱۳۳۷ق، مصادف با ۳۰ بهمن ۱۲۹۷ ه. ش در
شهر گلپایگان، قدم به صحنه هستی نهاد.
پدر لطف‌الله صافی،
عالم عارف مرحوم آیت الله آخوند ملا
محمدجواد صافی، (متولد
۱۲۸۷ق) بود که علاوه بر تخصص، تحقیق،
تالیف و
تدریس در گرایش‌های مختلف
علوم اسلامی مانند
فقه،
اصول،
کلام،
اخلاق،
حدیث و... ، و در زمینه هنرهای ارزشمندی چون
شعر و
خوشنویسی نیز سرآمد بود.
زهد،
تقوی،
عشق به
ولایت و فضیلت‌های علمی اخلاقی آن بزرگ مرد، از یک سو و مواضع قدرتمندانه او در سنگر
امر به معروف و نهی از منکر و جبهه‌گیری‌های صریحش در برابر افکار انحرافی، غیر متدینان، ظالمان و جابران آن روزگار از سویی دیگر، هر قدر که مردم گلپایگان را شیفته و مطیع محض او می‌نمود، هیات حاکمه، خائنین و زورگویان را در برابرش شکننده‌تر می‌کرد، چنان‌که آنها همیشه او را سد راه اعمال خلاف شرع و بدعت‌گذاری‌های خود دیده و تا زنده بود از غیرت دینی و
خشم الهی او می‌ترسیدند.
آن عالم در عصر ۲۷
رجب سال
۱۳۷۸ق، مصادف با شب شهادت حضرت
امام موسی کاظم (علیه‌السلام) وفات کرد.
مادر او فاطمه خانم، دختر آیت الله آخوند ملا محمدعلی بود. از ویژگی‌های بزرگ معنوی، اخلاقی، که در وجود آن مرحومه متبلور بود، می‌توان به تعبد،
اخلاص، تقوی، معرفت به حضرت حق،
شجاعت، صراحت لهجه،
شوهرداری کم‌نظیر و اهتمام در
تربیت کودکان،
راز و نیاز و
ذکر و
دعا و
نماز شب اشاره کرد.
آیت الله صافی، در نوجوانی قدم به وادی
حوزه نهاد. ابتدا در گلپایگان، کتب پایه
ادبیات عرب را نزد آخوند ملا ابوالقاسم مشهور به «قطب» آغاز کرد و ادامه مباحث
ادبیات،
کلام،
تفسیر،
حدیث، فقه و اصول را تا پایان سطح در همان‌جا پی گرفت و در این مدت حجم وسیع کتب مهم رشته‌های مذکور را نزد پدرش حضرت آیت الله آخوند ملا محمدجواد صافی آموخت.
در سال
۱۳۶۰ق، گلپایگان را ترک کرد و رنج مشکلات
هجرت به
قم را پذیرا شد، تا با حضور در مجلس درس و بحث اساتید بزرگ
حوزه علمیه قم به تکمیل تحصیلات و تحقیقات خود بپردازد.
ایشان چند سال بعد به
نجف اشرف مشرف شد و در آن‌جا نیز از محضر
مراجع آن حوزه، برای یک سال بهره‌مند گشت.
هوش و
استعداد فوق‌العاده و تلاش و جدیت در امر تحصیل او را مورد علاقه خاص اساتید بزرگ قم و نجف قرار داد. آیت الله العظمی صافی پس از آن مجددا به قم بازگشتند و بیش از پانزده سال در مجلس درس و بحث و اخلاق و عرفان مرجع
شیعه، آیت الله العظمی
بروجردی و نیز یکی از مشاورین ویژه و برجسته و از اصحاب خاص
استفتاء آن بزرگوار گشت و آن مرحوم، نظر به توانایی والای علمی آیت الله صافی، پاسخگویی به سوالات مهم و حساسی از فقه و کلام شیعی و نیز نگارش کتاب ارزشمندی درباره
مهدویت را که «
منتخب الاثر» نام گرفت، به ایشان واگذار کردند.
از اساتید مهم لطف‌الله صافی در قم، مراجع تقلید، آیات عظام:
سید محمدتقی خوانساری،
حجت،
صدر، بروجردی و در نجف، آیات عظام:
شیخ محمدکاظم شیرازی،
سید جمال‌الدین گلپایگانی و شیخ
محمدعلی کاظمی را می‌توان نام برد.
زهد، تقوی، اخلاص،
قناعت،
توکل،
سعه صدر، صراحت لهجه و امر به معروف و نهی از منکر، از ویژگی‌های مهم روحی- اخلاقی لطف‌الله صافی بود.
دعای عهد بعد از نماز صبح و حضور در
مسجد جمکران در عصرهای
جمعه از برنامه‌های عبادی ایشان بود.
تدریس،
تحقیق و تسلط در زمینه علوم متنوع اسلامی همچون فقه، اصول، کلام، حدیث،
رجال و... ، تالیف حدود هشتاد اثر ارزشمند و محققانه به زبان‌های
فارسی و
عربی که بعضی از آنها به چند زبان دیگر نیز ترجمه شده، از ویژگی‌های علمی ایشان است.
برخورداری از چنین موقعیت‌های والای علمی، ایشان را در حوزه علمیه قم، در ردیف ممتازین قرار داد و بزرگانی چون آیات عظام:
سید جمال‌الدین گلپایگانی، بروجردی،
امام خمینی و
سید محمدرضا گلپایگانی و بعضی دیگر، مقام بلند علمی- معنوی او را ارج نهادند و آیت‌الله العظمی سید جمال‌الدین گلپایگانی در حدود ۴۵ سال پیش،
اجتهاد آیت الله صافی را طی مکتوبی مهم، اعلام کرد.
ایشان، سال‌ها از طرف آیت الله العظمی بروجردی و پس از ارتحال آن بزرگوار، از معدود کسانی بود که مسؤولیت امتحان فضلای حوزه در سطح عالی و
درس خارج را داشته و شماری از مجتهدان کنونی و مدرسین حوزه علمیه قم، نزد معظم له
امتحان داده‌اند.
این فقیه، علاوه بر موارد مذکور، مطالعات گسترده‌ای در زمینه ادبیات و
تاریخ اسلام و
ایران داشته و ضمن آشنایی با قالب‌های گوناگون شعری، در سرودن شعر نیز مهارت کامل داشت.
این مرجع، با تمامی مشغله‌های موجود، اخبار و مسائل
دنیا و بالخصوص
جهان اسلام را هر روز با دقت تمام از طریق رسانه‌های گروهی دنبال کرده و بنا به اطلاعات وسیع تاریخی- سیاسی، از قدرت تحلیل بالایی در زمینه رویدادهای منطقه‌ای، جهانی و دنیای اسلام برخوردار بود و مصداق واقعی «عالم به زمان» بود.
قبل از پیروزی
انقلاب اسلامی، حضور در صحنه‌های مختلف مبارزه با رژیم ستم‌شاهی باعث حساسیت
ساواک، نسبت به این فقیه آگاه گشت و بالاخره به توقیف یکی از کتب ایشان که حاوی مطالبی در نقد فساد
رژیم شاه بود، منجر شد. در همین‌حال نشر بعضی کتب مهم آیت الله صافی که در دفاع از
تشیع نگاشته بود نیز، در بعضی از
کشورهای عربی ممنوع شد و بدین‌صورت دولتمردان این کشورها همسو با برخی مزدوران قلم بدست
استعمار، نتوانستند
خشم خود را از نوشته‌های آگاهی بخش و بیدار کننده‌اش، پنهان نمایند.
با پیروزی
انقلاب اسلامی ایران، لطف‌الله صافی در سال ۱۳۵۸ ه. ش، به عنوان عضو
مجلس خبرگان اول، انتخاب و در سال ۱۳۵۹ ه. ش، از سوی امام خمینی (قدس سره) به عضویت
شورای نگهبان منصوب شد و هشت سال به عنوان دبیر شورای نگهبان، منشا خدمات ارزنده‌ای به نظام مقدس و مردم عزیز گشت، و در پاسداری از حریم اسلام و قرآن، لحظه‌ای تردید به خود راه نداد.
ایشان با ارتحال آیت الله العظمی
گلپایگانی (قدس‌سره)، در آذر ماه ۱۳۷۲ ه. ش، بنا به تقاضاهای مکرر و اصرار پی‌درپی
علما و مردم، بالاخره تصدی
مرجعیت را پذیرفت و تا زمان وفات این مسؤلیت را عهده‌دار بود.
گفتار و سخنان برخی از علمای و بزرگان دین درباره آیت الله صافی عبارتنداز:
آیت الله العظمی حاج
سید جمال‌الدین هاشمی گلپایگانی که از مراجع بزرگ عصر خود در
نجف اشرف بودند، در تاریخ سوم
جمادی الاولی ۱۳۷۵ قمری یعنی چهل سال قبل برای معظم له
اجازه اجتهاد صادر نموده و مرقوم نموده‌اند که ایشان به بالاترین
درجه اجتهاد و استنباط در
احکام شرعیه نایل گردیده‌اند، و در آن اجازه بسیار عالی که اکنون موجود است ایشان را با القاب: «العالم، العلم، العیلم، العلام، الفاضل، الکامل، الهمام، علم الاعلام، حجة الاسلام» یاد فرموده و ستوده‌اند.
آیت الله العظمی شیخ
محمدعلی کاظمی خراسانی (رضوان‌الله‌علیه) مقرر مرحوم
محقق نائینی (قدس‌سره) استاد آیت الله العظمی صافی در نجف، در نامه خود که در تاریخ یازدهم
شوال فرستاده‌اند، وی را با عنوان والای «علم العلم و مناره» یاد کرده و ایشان را که نجف را ترک کرده بودند به نجف فرا خوانده و مرقوم فرموده‌اند: «مفارقت امثال سرکار از نجف اشرف و خلو جامعه علمیه از آن، موجب تاثر (است)، چون امروز جامعه علمیه حاجت به امثال سرکار دارد که استعداد ذاتی را با حفظ ظاهر و التزام به نوامیس شرع مطهر دارا و واجد هستید، علی هذا حتی المقدور اسباب حرکت را فراهم فرمائید. امید است بر عزم مراجعت باقی باشید و جدا سرکار را از حضرت حجة الاسلام آقای والد (دامت‌برکاته) تقاضا می‌کنم.»
امام خمینی در موارد مختلف، اندیشه فقاهتی و حضور مدبرانه و آگاهانه آیت الله صافی را در بطن مسائل مهم جاری، ارج نهادند و از همین‌روی ایشان را به ایفای نقش در شورای نگهبان که در آن زمان مهم‌ترین و آخرین مرکز تصمیم‌گیری درباره تایید قوانین کشور و مطابقت آن با
شرع و
قانون، محسوب می‌گشت برگزیدند. امام خمینی در نامه مورخ ۲۲/ ۳/ ۶۵ خود به شورای نگهبان، آیت الله صافی را از فقهایی دانسته‌اند که «لیاقت و تعهدشان محرزست» و «در مدت طولانی خدمت، آشنایی وافر به مسائل جاریه دارند». و در جایی دیگر، درباره ایشان فرموده‌اند: «معظم له مورد علاقه اینجانب هستند.» برای تحلیل‌گران امور تاریخی، نقش کلیدی آیت الله صافی در مقام فقیهی دقیق و خوش‌فکر و مشاوری امین و آگاه برای آیت الله گلپایگانی در طول ۳۲ سال مرجعیت پر افتخار آن مرحوم، نقشی ویژه و کاملا برجسته است. آن مرجع عظیم‌الشان در امور مهم سیاسی و اجتماعی با آیت الله صافی
مشورت نموده و مسائل مهم فقهی را با معظم له در میان می‌گذاشتند؛ برای نظرات ایشان اهمیت قائل بودند، آرائشان را محترم شمرده و به آن توجه مخصوص می‌فرمودند.
آیت الله العظمی گلپایگانی در نامه‌ای خطاب به دست‌اندرکاران اولین مرکز کامپیوتری تحقیقات و دایرة المعارف فقه اسلامی موسوم به «معجم فقهی»، آیت الله العظمی صافی را نمونه‌ای از «اکابر فقهای معاصرین» و «صاحبان مقام علمی شامخ» دانسته و به استفاده از وجود مغتنم و سرمایه ارزشمند علمی ایشان، تاکید می‌ورزند. در نگاه ژرف آیت الله العظمی گلپایگانی که خود استوانه عظیم
فقاهت و اسطوره تقوی و
عدالت بود از آیت الله العظمی صافی با عنوان «مجتهدی مسلم و عادل» یاد شده است.
آیت الله
جعفر سبحانی، راجع به جریان مراسم نماز بر پیکر آیت الله العظمی گلپایگانی می‌نویسند: «بر جنازه مطهر او پاکترین و وارسته‌ترین فرد، یعنی چهره بزرگوار فقیه، آیت الله صافی (دام‌ظله) نماز گزارد. فردی که در طول عمر، با قلم و بیان در خدمت
اسلام بوده و از عارفان وارسته‌ای که: «یذکرکم رؤیته»؛ دیدار او انسان را به
یاد خدا می‌اندازد و
معاشرت با او بر فضل و دانش و تقوای معاشر می‌افزاید».
آیت الله شیخ
سلمان خاقانی در جریان آشنایی خود با مرجع عالیقدر می‌نویسد: «شرایط جالبی پیش آمد که پیر بزرگواری را دیدم که سنین عمر او از هفتاد سال می‌گذشت و درس و بحث و صید حقایق و تعمق در تاریخ اسلام و در علوم اسلامی، او را فرسوده و لاغر ساخته بوده؛ چه آنکه او از امت اسلامی است که پیروی کردن کورکورانه و بدون تحقیق را، در
اصول و فروع
حرام می‌دانند و تلاش و کوشش در تحقیق مطالب را تا مرز توان، لازم می‌شمرند. آری! او را در لباس رجال دین در
عراق و
ایران دیدم. پرسیدم اسم شما چیست؟ پاسخ داد: لطف الله صافی. گفتم: به از این حسن تصادف که من شما را یافتم...»
۱- راه اصلاح یا امر به معروف و نهی از منکر؛ ۲- سفرنامه حج؛ ۳- نیایش در عرفات؛ ۴- حدیث بیداری (مجموعه پیام‌ها)؛ ۵- شهید آگاه؛ ۶- پرتوی از عظمت امام حسین (علیه‌السلام)؛ ۷- با عاشوراییان؛ ۸- بزم حضور (دفتر شعر رضوی)؛ ۹- نغمه مشتاقان (دفتر شعر)؛ ۱۰- آفتاب مشرقین (دفتر شعر عاشورایی)؛ ۱۱- صحیفة المؤمن (دفتر شعر)؛ ۱۲- سبط المصطفی (دفتر شعر)؛ ۱۳- دیوان اشعار؛ ۱۴- در آرزوی وصال (دفتر سروده‌های امام زمانی)؛ ۱۵- پاسخی به کتاب عقیده مهدویت در شیعه امامیه؛ ۱۶- نوید امن و امان؛ ۱۷- پاسخ ده پرسش؛ ۱۸- اصالت مهدویت؛ ۱۹- تجلی توحید در نظام امامت؛ ۲۰- نظام امامت و رهبری؛ ۲۱- ولایت تکوینی و ولایت تشریعی؛ ۲۲- پیرامون معرفت امام؛ ۲۳- عقیده نجات بخش؛ ۲۴- به سوی دولت کریمه؛ ۲۵- باورداشت مهدویت؛ ۲۶- انتظار عامل مقاومت و حرکت؛ ۲۷- فروغ ولایت در دعای ندبه؛ ۲۸- معرفت حجت خدا؛ ۲۹- گفتمان مهدویت؛ ۳۰- وابستگی جهان به امام زمان؛ ۳۱- امامت و مهدویت؛ ۳۲- رساله توضیح المسائل؛ ۳۳- مناسک حج؛ ۳۴- مناسک عمره مفرده؛ ۳۵- منتخب توضیح المسائل؛ ۳۶- هزار سؤال پیرامون حج؛ ۳۷- مجموعه استفتائات قضایی؛ ۳۸- استفتائات پزشکی؛ ۳۹- جامع الاحکام ۲ جلد؛ ۴۰- پاسخ کوتاه به ۳۰۰ پرسش از احکام؛ ۴۱- یکصد و ده پرسش و پاسخ اینترنتی؛ ۴۲- احکام نوجوانان؛ ۴۳- با جوانان؛ ۴۴- معارف دین (مجموعه پرسش‌ها و پاسخ‌های اعتقادی)؛ ۴۵- سیر حوزه‌های علمی شیعه؛ ۴۶- ماه مبارک رمضان، مکتب عالی تربیت و اخلاق؛ ۴۷- رمضان در تاریخ «حوادث تاریخی»؛ ۴۸- الهیات در نهج البلاغه؛ ۴۹- نگرشی بر فلسفه و عرفان؛ ۵۰- به سوی آفریدگار- عرض دین؛ ۵۱- ندای اسلام از اروپا؛ ۵۲- زندگی بوداسف؛ ۵۳- جابر بن حیان؛ ۵۴- رساله‌ای در احکام ثانویه؛ ۵۵- تفسیر آیه فطرت؛ ۵۶- پیرامون روز تاریخی غدیر؛ ۵۷- اعتبار قصد قربت در وقف؛ ۵۸- زندگینامه آیت الله آخوند ملا محمدجواد صافی؛ ۵۹- مقالات کلامی؛ ۶۰- شب پرگان و آفتاب.
آیت الله لطف‌الله صافی در تاریخ ۷ بهمن ۱۴۰۰ به علت عارضه جسمانی در یکی از بیمارستان‌های
قم بستری شد و سرانجام در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ به علت ایست قلبی در همان بیمارستان درگذشت.
بیان الأصول (صافی گلپایگانی)
• نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
آیت‌الله العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی (۱۲۹۷ش - ۱۴۰۰ ش) از مراجع تقلید شیعه در عصر حاضر و از اساتید 
