زبان عربی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زبان عربی، یکی از زبان های زنده دنیا است که از آن به زبان اهل بهشت و زبان قرآن نیز تعبیر می کنند.
زبان مهم ترین وسیله برای برقراری ارتباط بین انسان ها است. و این توانایی تکلم و صحبت کردن از نعمت های بزرگ
خداوند متعال است که در
قرآن به آن اشاره شده است: «و به او تعلیم نطق و بیان فرمود».” عَلَّمَهُ الْبَیَان ”
انسان ها در دنیا با زبان های گوناگونی با هم ارتباط برقرار کرده که یکی از آن زبان ها، زبان عربی می باشد. زبان عربی هزار و چند سال است که با
زبان فارسی پیوند دارد. مهم ترین ویژگی زبان عربی این است که لغت قرآن است و خداوند مهربان آیات کتاب خود را با این لغت بر ما نازل کرده است.
پیامبر اکرم (ص) و
ائمه معصومین (ع) با این لغت با خدا مناجات می کرده اند. و این لغت زبان متون و منابع ارزشمند اسلامی یعنی متون حدیثی، تفسیری و تاریخی و… است؛ از این جهت دارای قداست و ارزش خاصی است و کسانی که بخواهند بلا واسطه با حقیقت
اسلام آشنا شوند لازم است که با این زبان آشنایی کامل داشته باشند.
علاوه برآنچه بیان شد زبان عربی ویژگی های خاصی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
۱. یکی از کامل ترین و غنی ترین زبان ها، زبان عربی است
۲. از وسیع ترین زبان ها در لغت و اصطلاح می باشد
۳. زبان عربی را زبان اهل
بهشت نیز دانسته اند؛ چنان که از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده است: « من عرب را به خاطر سه چیز دوست می دارم: اول اینکه خودم
عرب هستم، دوم این که قرآن عربی است و سوم این که زبان اهل بهشت عربی است
.»
با این توصیف ها، ضرورت یادگرفتن زبان عربی برای غیر عرب زبان هایی که تشنه و دلداده معارف دینی و نیازمند به استفاده از منابع اصیل آن می باشند واضح است.
در برخی از روایات آمده است:
۱. اهل بهشت به زبان عربی سخن می‌گویند
و حوریان بهشتی نیز به عربی سخن می گویند.
۲. از حضرت
صادق از پدر بزرگوارش علیهما السّلام روایت شده است: «خداوند با هیچ پیامبری سخن نگفت مگر با زبان عربی»
«ما أنزل الله تبارک و تعالی کتاباً و لا وحیاً إلا بالعربیه؛ فکان یقع فی مسامع ألانبیا بألسنه قومهم و کان یقع فی مسامع نبینا (ص) بالعربیه»
۳. زبان عربی زبان خدای متعال است: «تعلموا العربیه فإنها کلام الله الذی یکلم به خلقه»
«الوحی ینزل من عند الله عزوجل بالعربیه فاذا أتی نبیا من الانبیا إتاه بلسان قومه»
خدا این زبان را بر سایر زبان‌ها برتری داده است
.
۴. همچنین در آغاز جهان زبان حضرت
آدم (ع) عربی بود ولی پس از این که نافرمانی کرد و از
میوۀ درخت ممنوع خورد خداوند نعمت‌هایش را سلب کرد و زبان عربی را از او گرفت و
زبان سریانی را جانشین آن کرد. «کان لسان آدم العربیه و هی لسان اهل الجنه. فلما عصی ربه أبدله بالجنه و نعیمها الارض و الحرث و بلسان العربیه السریانیه»
سپس نخستین کسی که به زبان عربی سخن گفت حضرت
اسماعیل (ع) بود
، حضرت
یوسف (ع) در اولین ملاقات خود با پادشاه
مصر به زبان عربی سلام کرد
و حضرت سلیمان (ع) آن را زبان عبادت خود قرار داد
و حضرت
موسی (ع) متن زیر را با اشاره به عربی بودن معارف اسلامی به زبان عبری روی سنگی نقش کرده بود که پس از ظهور اسلام کشف شد: باسمک اللهم جاء الحق من ربک بلسان عربی مبین لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله و کتب موسی بن عمران بیده
همچنین گفته می شود که وزرای حضرت
مهدی (ع) با آن که همه از غیر عرب خواهند بود به زبان عربی سخن خواهند گفت
.
۵. این زبان به عنوان زبان مقدس در بیشتر
عبادات و برخی
معاملات اسلامی جلوه کرده است. در اسلام
اذان و
اقامه نماز و
تلبیه حج و
عمره باید به زبان عربی باشد و همه ی
مسلمانان موظفند الفاظ عربی آنها را بیاموزند. قرآن مجید نیز به عربی
تلاوت می شود و متون
ادعیه،
زیارات و
تسبیحات به عربی است.
عقاید اسلامی نیز به زبان عربی به
میت تلقین می شود. در مواردی از بخش معاملات
فقه اسلامی نیز دربارۀ اشتراط یا عدم اشتراط عربیت بحث می شود و اشتراط آن می تواند درجاتی داشته باشد؛ مثلاً با وجود اختلاف
فتوای فقیهان برای
ازدواج و
طلاق خواندن
صیغه لازم است و این صیغه مخصوصاً در صورت امکان باید به زبان عربی باشد. البته قوام
عقد به
نیت است و نه به کلام، ولی در عقود مهمی مانند ازدواج و طلاق گونه‌ای ارتباط الهی نیز مطرح است و به همین دلیل در این موارد هم صیغه خوانده می شود و هم آن صیغه به زبان مقدس عربی است.
این
احادیث با قطع نظر از بررسی سندی و این که از
معصوم صادر شده است یا نه؟ می تواند از برگزیده بودن زبان عربی حکایت کند، البته لازم است به این نکته توجه نماییم که اولا: حجم این گونه احادیث در حدی است که می تواند ما را از بررسی سندی بی نیاز کند؛ ثانیا: برای قبول این مطلب هیچ استبعادی وجود ندارد و
دلایل عقلی و
نقلی آن را نیز رد نمی کند.
به هرحال زبان عربی زبان قرآن است و خداوند برای انتقال پیام خود که ابدی و همگانی است این زبان را برگزیده است. ویژگی های خاص، و توانمندی زبان عربی در انتقال مفاهیم و معانی می تواند از جمله دلایل گزینش این زبان از سوی خداوند محسوب گردد.
از نظر
زبان شناسان، زبان عربی از کامل‌ترین زبان های دنیا است که به خوبی می تواند مفاهیم و مطالب گسترده و عمیق را در قالب های زیبا و کوتاه بیان کند
و بر همین اساس است که عربی بودن قرآن مجید به عنوان لطفی از سوی خدای متعال در یازده
آیه از
کتاب الهی مطرح شده است.
البته تمام اینها بدان معنا نیست که زبانهای دیگر باید حذف شوند و یا
عرب زبانان بر غیر عرب ها برتری دارند، زیرا می دانیم که اختلاف نژادی و زبانی از نشانه های پروردگار است که در قرآن کریم بارها به آن اشاره شده است.
پیامبر اکرم(ص) نیز به عرب زبانان هشدار می دهد که عربی، تنها زبانی برای گفتگو است و نمی تواند به تنهایی موجب
رستگاری انسانها شود. “أَلَا إِنَّ خَیْرَ عِبَادِ اللَّهِ عَبْدٌ اتَّقَاهُ إِنَّ الْعَرَبِیَّةَ لَیْسَتْ بِأَبٍ وَالِدٍ وَ لَکِنَّهَا لِسَانٌ نَاطِقٌ فَمَنْ قَصَرَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ یُبْلِغْهُ حَسَبُه”.
چرا باید نماز را فقط به زبان عربی بخوانیم؟ و هر کسی نمی تواند به
زبان مادری و محلی خود نماز بخواند، باید به نکات زیر توجه داشت:
می توان گفت عمده ترین دلیل در خواندن نماز به زبان عربی، پس از آن که نماز،
سنت پیامبر است و
عبادات توقیفی هستند(به جا آوردن آنها باید به همان شکلی باشد که خداوند تعیین فرموده است.)، حفظ و بقای نماز در طول قرون و اعصار است که بدون کم و کاست برای همیشه باقی بماند و اگر هر کسی به زبان محلی و مادری خود آن را تلفظ می نمود احتمال کم و زیاد شدن
الفاظ،
تحریف و آمیخته شدن به
خرافات و مطالب بی اساس منتفی نبود و چه بسا این تغییرات، به دیگر
واجبات و
ارکان نماز نیز سرایت می کرد و شاید کم کم اصل نماز از اهمیت افتاده و کاملاً به فراموشی سپرده می شد.
بدیهی است برای این که هر چیزی برای همیشه و در طول تاریخ بماند باید دارای معیار و مقیاسی غیرقابل تغییر باشد؛ نظیر این که در مورد اندازه،
میلی متر،
سانتی متر و یا
متر و در مورد
وزن،
گرم،
کیلو و… را به عنوان معیار و میزان غیرقابل تغییر قرار داده اند، همچنین در مورد نماز، اموری را که به نام واجبات و ارکان است به عنوان معیار و ملاک قرار داده اند که یکی از آنها لزوم عربی بودن اذکار
واجب آن است.
اسلام یک
دین جهانی است و می‌خواهد همۀ مسلمانان را در یک جبهه و صف واحد قرار دهد. تشکیل چنین جمعیتی بدون زبان واحدی که همه با هم تفاهم کنند، امکان پذیر نیست و زبان عربی که به اعتراف اهل فن، از جامع‌ترین زبان های دنیاست، می‌تواند به عنوان یک زبان بین المللی و زبان نماز تمام مسلمانان، رمز وحدت و نشانۀ یگانگی مسلمانان باشد؛ این اصل در سایر دستورات اسلامی، همچون به سوی
قبله واحد نماز خواندن و… نیز تجلی پیدا کرده است.
ممکن است به ذهن کسی برسد که وادار کردن مردمی غیر مسلط بر زبان عربی به خواندن نماز به زبان عربی، نوعی ایجاد مشقت برای آنها و اجحاف و ستم در حق آنهاست. در جواب می توان گفت: برای مردمی که برای رفع حوایج روزمرۀ خود، ده ها و بلکه صدها
اصطلاح و واژه های بی گانه را به راحتی یاد گرفته و به کار می برند، یاد گرفتن کلمات نماز که مجموع کلمات واجب آن (با حذف کلمات تکراری) حدود ۲۰ کلمه است، کار مشکلی نیست. از طرف دیگر، معنای ظاهری و سطحی کلمات نماز بسیار ساده و آسان است و همۀ مردم به راحتی می توانند معنای سطحی و ظاهری
بسم الله الرحمن الرحیم و… را یاد بگیرند؛ هر چند این کلمات دارای معانی عمیق و گسترده نیز هست.
از نظر
زبان شناسان، زبان عربی از کامل ترین زبان های دنیاست که به خوبی می تواند مفاهیم و مطالب گسترده و عمیق را در قالب های زیبا و کوتاه بیان کند.
عربی بودن الفاظ و اذکار در هر حکم و عبادتی شرط لازم نیست. همان طوری که بنابر نظر بعضی از علما، عربی بودن
صیغه عقد ازدواج ضرورتی ندارد
و بعضی از علما همچون
امام خمینی (ره) در این باره می فرمایند: اگر مکلف خودش نمی‌تواند صیغه را به عربی بخواند، حتی در صورتی که بتواند وکیل بگیرد، جواز عقد به غیر عربی خالی از قوت نیست.
همچنین لازم نیست دعاها نیز حتماً به عربی خوانده شوند و انسان در غیر از حالت نماز می تواند با خداوند به هر زبانی صحبت و با او
راز و نیاز کند و به فتوای اکثر
مراجع، در نماز نیز در غیر از اذکار واجب و خصوصاً در
قنوت، می تواند به زبان غیر عربی
دعا کند.
البته آنچه گفته شد به معنای بی توجهی مسلمانان به معانی اذکار در نماز و… نیست، بلکه بر هر مسلمان لازم است که با معنای نماز و دعاها آشنا گردد تا بفهمد با خدای خود چه می‌گوید، و در این صورت است که اعمال او خشک و بی روح تلقی نشده و سکوی پرواز او به سوی ابدیت خواهند گشت.
دعاها هر چند، لازم نیست به عربی خوانده شوند؛ حتی دعا در نماز به زبان فارسی جایز است، ولی بهتر است دعاهایی که از ائمه(ع) صادر شده اند با عنایت و توجه به معانی آنها، به زبان عربی خوانده شود. مطلب زیر دلیل این امر را برای ما واضح می سازد:
همان گونه که قرآن سخن خداوند با بشر است، دعاهای ائمه(ع) سخن بشر با خداوند است، و به آن قرآن
صاعد می گویند. از این روی این دعاها همچون قرآن، مشتمل بر حقایق و معارف عمیقی هستند که زبان عربی بهترین زبان برای بازگو کردن آنهاست.
و به همین جهت خوب است هر مسلمان با معنای نماز و دعاها آشنا گردد تا بفهمد با خدای خود چه می‌گوید، و در این صورت است که اعمال او خشک و بی روح تلقی نخواهند شد و سکوی پرواز او به سوی ابدیت خواهند گشت.
نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری
دعا را نیز رعایت کند، مانند این که: دعا نباید بر خلاف
سنت الهی باشد؛ همراه با
صلوات بر
پیامبر (ص) و آل او باشد؛ دعا کننده تنها امیدش به خدا باشد و بر غیر او تکیه نداشته باشد؛ حالت
اخلاص و نیاز در او باشد؛ زبان و قلبش با هم هماهنگ باشند؛
واجبات را انجام دهد و
محرمات را ترک کند، طلب
استغفار از
گناهان خود نماید؛
اصرار بر دعا کند و با یقین از خدا بخواهد و مأیوس نباشد
دعا و زبان عربی، اهمیت زبان عربی،
دعا، نماز و زبان عربی، وحی
برگزیده،
تاریخ،
تفسیر،
حدیث،
ذکر،
زبان،
عربی،
قرآن،
متون اسلامی،
نماز،
وحدت،
وحی
سایت اسلام پدیا
