قیاس صحیح

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قیاس صحیح، به‌معنای قیاس واجد تمام شرایط اعتبار است.

---

شیخ الرئیس در منطق نجات و بهمنیار در التحصیل، قیاس را بر چند قسم دانسته‌اند:
۱. قیاسی که به حسب صورت هیچ خللی در آن نیست، و به حسب ماده هم از با ارزش‌ترین قضایا یعنی یقینیات تشکیل شده است. این قسم را، که همان قیاس برهانی است، "قیاس صحیح" و یا "قیاس حقیقی" نامیده‌اند.
۲. قیاسی که یا به حسب صورت دارای خلل و فاقد شرایط انتاج صحیح است، و یا به حسب ماده از قضایای باطل یعنی مشبهات و وهمیات تشکیل شده، و یا هم به حسب ماده و هم به لحاظ صورت دچار نقص و اشکال بوده و در صدد حق جلوه دادن باطل است. این قسم را، که همان قیاس مغالطی است، "قیاس فاسد" و یا "قیاس مشبّه به حقیقی" و "قیاس باطل" نامیده‌اند.
۳. قیاسی که غیر حقیقی اما نافع است. این قسم، شامل قیاس جدلی، که از آن به "قیاس مشبّه به یقینی" هم تعبیر شده، و قیاس خطابی و قیاس شعری می‌شود.
بنابراین قیاس صحیح در اصطلاح منطقی، به‌معنای قیاس منتجِ مؤلَّف از یقینیات است.

---

قیاس صحیح، در اصطلاح اصولی-فقهی، به قیاسی اطلاق می شود که معارض و مخالف کتاب و سنت نباشد و با تکیه بر نصوص شرعی و مقاصد عامه (اهداف کلی) شرع انجام می‌گیرد و به بیان دیگر، براساس فرض و گمان نباشد.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---