قیاس استثنائی (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قیاس استثنایی از اقسام قیاس منطقی و از اصطلاحات
علم منطق است.
این قیاس در
اصول فقه و نیز در
فقه استدلالی آمده است.
در علم منطق،
قیاس را به لحاظ
ماده و
صورت آن به اقسامی تقسیم کرده‌اند.
قیاس به لحاظ صورت (هیئت تالیفی تشکیل شده از دو مقدمه) به دو قسم استثنایی و قیاس اقترانی تقسیم شده است.
مقصود از قیاس استثنایی، قیاسی است که در مقدّمات قیاس به نتیجه و یا نقیض آن تصریح شده و به جهت اشتمالش بر استثنا، استثنایی نامیده شده است، مانند اینکه گفته شود: اگر زید
عالم است، احترامش
واجب است، لیکن زید عالم است، پس احترامش واجب است. در این مثال، نتیجه (وجوب احترام) در مقدمۀ قیاس (اگر زید عالم است، احترامش واجب است) آمده است، و در مثال اگر زید عادل بود نافرمانی
خدا نمی‌کرد، لیکن نافرمانی خدا کرده است، پس عادل نیست، نقیض نتیجه در مقدمه آمده است.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۷۰۷.
