قِرَدة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قِرَدَة: (كُونُواْ قِرَدَةً خَاسِئينَ) بر وزن
«عنبه» جمع «
قرد» به معنى
«بوزينه» است.
واژه «قردة» مجموعا سه بار در
قرآن ذكر شده
و هر سه بار درباره
یهود (
اصحاب سبت) است،
به نقل از
قاموس، دو بار صريحا به اصحاب سبت اشاره شده و يك بار با قرينه متوجه مى‌شويم كه راجع به آنهاست.
به موردی از کاربرد
قِرَدة در قرآن، اشاره می‌شود:
(فَلَمّا عَتَوْاْ عَن مّا نُهُواْ عَنْهُ قُلْنا لَهُمْ كُونُواْ قِرَدَةً خاسِئينَ) (آرى، هنگامى كه در برابر آنچه از آن نهى شده بودند سرپيچى كردند، به آنها گفتيم: «به شكل ميمون‌هايى طرد شده در آييد!»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه
عتو به معناى زياده‌روى در
معصیت است، و قردة جمع قرد است، كه حيوانى است معروف (ميمون) و كلمه
خاسئ به معناى رانده شده است، و از خسا الكلب گرفته شده كه به معناى سگ رانده شد است.
آيه مورد بحث مى‌گويد: «هنگامى كه (اصحاب سبت) در برابر فرمانى كه به آنها داده شده بود سركشى كردند به آنها گفتيم به شكل ميمون‌ها درآييد و
طرد شويد.»
(كُونُوا قِرَدَةً خاسِئينَ) البته در آيه مورد بحث تنها سخن از «قردة» (ميمون‌ها) به ميان آمده است و از «
خنازیر» (خوك‌ها) سخنى نيست، ولى در
آیه ۶۰ سوره مائده گفتگو از جمعيتى به ميان آمده است كه به هنگام
مسخ به هر دو صورت فوق (بعضى قرده و بعضى خنازير) تغيير چهره داده‌اند كه به گفته بعضى از
مفسران مانند
ابن عباس، آن آيه نيز درباره همين اصحاب سبت است كه پير مردان سرجنبانان شكم‌پرست و شهوت‌پرستشان به خوك و جوانان مقلد چشم و گوش بسته كه اكثريت را تشكيل مى‌دادند به ميمون تغيير چهره دادند.
ولى در هر حال، بايد توجه داشت كه طبق
روایات، مسخ شدگان تنها چند روزى زنده مى‌ماندند و سپس از دنيا مى‌رفتند و نسلى از آنها به وجود نمى‌آمد.
(به طور قطع از حال كسانى از شما كه در
روز شنبه نافرمانى و
گناه كردند آگاه شده‌ايد؛ ما به آنها گفتيم: «به صورت بوزينه‌هايى طرد شده درآييد!»)
باز در
آیه ۶۵ سوره بقره درباره عصيانگران روز شنبه (اصحاب سبت) كه خداوند با يك فرمان چهره همه آنها را دگرگون ساخت، مى‌خوانيم:
(...فَقُلْنٰا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خٰاسِئِينَ.) «...ما به آنها گفتيم به صورت بوزينه‌هاى طرد شده‌اى درآييد.» كه اين بخش از آيه كنايه از سرعت عمل در دگرگونى چهره همه آن عصيانگران است.
اين آيه نيز مانند آيات گذشته به روح عصيانگرى و نافرمانى حاكم بر يهود و علاقه شديد آنها به امور مادى اشاره كرده است.
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ) يعنى ميمون‌هايى خوار و بي‌مقدار باشيد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قِرَدَة»، ج۳، ص۶۱۷-۶۱۸.
