قِثّاء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قِثّاء: (يُخْرِجْ لَنا مِمّا تُنبِتُ الأَرْضُ مِن بَقْلِها وَ قِثّآئِها) به معنی «
خیار» و آن میوه‌ای است سبز و دراز که آن را خام می‌خورند.
واژه
«قثّاء» فقط یک‌بار در
قرآن مجید به کار رفته و از جمله غذاهایی است که مورد درخواست
بنی‌اسرائیل از
موسی (علیه‌السّلام) بوده است.
با اینکه
خداوند مواهب فراوانی به بنی‌اسرائیل ارزانی داشت، ولی آنها در برابر این همه نعمت‌ها ناسپاسی کردند و راه
عصیان پیش گرفتند و تقاضای غذاهای رنگارنگ کردند.
به موردی از کاربرد
قِثّاء در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسَى لَن نَّصْبِرَ عَلَى طَعامٍ واحِدٍ فَادْعُ لَنا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنا مِمّا تُنبِتُ الأَرْضُ مِن بَقْلِها وَ قِثّآئِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها قالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذی هُوَ أَدْنَى بِالَّذی هُوَ خَيْرٌ اهْبِطُواْ مِصْرًا فَإِنَّ لَكُم مّا سَأَلْتُمْ وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ وَ بَآؤُوْاْ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُواْ يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ يَقْتُلُونَ النَّبِيّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِما عَصَواْ وَّ كَانُواْ يَعْتَدُونَ) (و نيز به ياد آوريد زمانى را كه گفتيد: «اى موسى! هرگز حاضر نيستيم به يك نوع غذا اكتفا كنيم از پروردگارت بخواه كه از آنچه زمين مى‌روياند، از سبزيجات و خيار و سير و عدس و پيازش، براى ما فراهم سازد.» موسى گفت: «آيا غذاى پست‌تر را به جاى غذاى بهتر انتخاب مى‌كنيد؟! اكنون كه چنين مى‌خواهيد در شهرى فرود آييد؛ زيرا هرچه خواستيد در آن جا براى شما هست.» و مُهر ذلّت و نياز بر آنها زده شد و به
خشم خداوند گرفتار شدند؛ چرا كه آنان نسبت به
آیات خداوند،
کفر مى‌ورزيدند؛ و
پیامبران را به ناحق مى‌كشتند. اين به خاطر آن بود كه نافرمانى كرده و
تجاوز مى‌نموده‌اند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
قثاء خيار، و فوم سير، و يا گندم است.
با اینکه خداوند مواهب فراوانی به بنی‌اسرائیل ارزانی داشت، ولی آنها در برابر این همه نعمت‌ها ناسپاسی کردند و راه عصیان پیش گرفتند و تقاضای غذاهای رنگارنگ کردند، چنان که آیه مورد بحث خطاب به آنها می‌گوید: «(به خاطر بیاورید) زمانی را که گفتید: ای موسی، هرگز حاضر نیستیم به یک نوع غذا اکتفا کنیم، از خدای خود بخواه که از آنچه از زمین می‌روید، از سبزی‌ها، خیار، سیر، عدس و پیاز برای ما برویاند...»
بعضی از
مفسران معتقدند که بنی‌اسرائیل در آن بیابانی که به سر می‌بردند در یک برنامه خودسازی و آزمایشی قرار داشتند و در آنجا، جای غذای متنوع نبوده است و اگر از غذای یکنواخت استفاده می‌کردند در عوض آزاد و مستقل بودند و تحت اسارت
فرعونیان قرار نداشتند که بخواهند از باقیمانده سفره آنها به غذاهای متنوع دست یابند و در حقیقت اگر در محرومیت به سر می‌بردند، این بهای
آزادی است که می‌پرداختند. اگرچه تنوع از لوازم زندگی و جزء خواسته‌های بشر است و طبیعی است که انسان پس از مدتی از غذاهای یکنواخت خسته می‌شود، پس چگونه بنی‌اسرائیل با درخواست تنوع مورد
سرزنش قرار گرفتند؟ پاسخ این سؤال با ذکر یک نکته روشن می‌شود و آن این که در زندگی بشر حقایقی وجود دارد که اساس زندگی او را تشکیل می‌دهد و نباید فدای خور و خواب و لذایذ متنوع شود. زمان‌هایی پیش می‌آید که توجه به این امور انسان را از هدف اصلی، از
ایمان و پاکی و
تقوا و از آزادی و حریّت بازمی‌دارد، در اینجاست که باید به همه آنها پشت‌پا زد.
تنوع طلبی در حقیقت دام بزرگی است از سوی
استعمارگران دیروز و امروز که با استفاده از آن، افراد آزاده را چنان اسیر غذاها و لباس‌ها و مرکب‌ها و مسکن‌ها می‌کنند که خویشتن خویش را به کلی به دست فراموشی بسپارند و حلقه
اسارت آنها را بر گردن نهند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قِثّاء»، ج۳، ص۵۶۵-۵۶۶.
