قَصْد (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَصْد (به فتح قاف و سکون صاد) از
واژگان قرآن کریم به معنای راست، متوسّط و معتدل است.
مشتقات
قَصْد که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
وَاقْصِدْ (به سکون قاف و کسر صاد) به معنای معتدل باش،
قاصِداً (به کسر صاد) به معنای متوسط و آسان،
قَصْدُ السَّبِیلِ (به فتح قاف و سکون صاد) به معنای راه راست و متوسط،
مُقْتَصِدٌ (به ضم میم، سکون قاف و فتح تاء) به معنای کسی است که راه راست رود و در کارش مستقیم باشد.
قَصْد این کلمه و مشتقات آن در
قرآن به معنی راست، متوسّط و معتدل به کار رفته است.
«قَصَدَ فِی النَّفَقَةِ: تَوَسَّطَ بَیْنَ الاسْرَافِ وَ التَّقْصِیرِ»
به مواردی از
قَصْد که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اقْصِدْ فِی مَشْیِکَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ) «در راه رفتن معتدل باش و صدایت را آهسته کن.»
(لَوْ کانَ عَرَضاً قَرِیباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوکَ) «اگر خواسته تو مالی زودرس و سفری متوسّط و آسان بود حتما از تو پیروی می‌کردند.»
(وَ عَلَی اللَّهِ قَصْدُ السَّبِیلِ وَ مِنْها جائِرٌ وَ لَوْ شاءَ لَهَداکُمْ اَجْمَعِینَ) «هدایت به راه راست و متوسط به عهده خداست و بعضی از راه‌ها از
حق منحرف‌اند اگر
خدا می‌خواست همه شما را اجبارا
هدایت می‌کرد.»
قصد چنان‌که گفته‌اند به معنی
قاصد است.
مثل:
(اِنَّ عَلَیْنا لَلْهُدی) (آن‌گاه كه شقى‌ترين آنها به پاخاست.)
(وَ اِذا غَشِیَهُمْ مَوْجٌ کَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ اِلَی الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ...) «چون موجی مانند سایبان‌ها آنها را پوشانید خدا را در حال
اخلاص بندگی می‌خوانند و چون نجاتشان داد و به خشکی رسانید بعضی از آنها در راه راست‌اند .»
مقتصد کسی است که راه راست رود و در کارش مستقیم باشد.
(مِنْهُمْ اُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما یَعْمَلُونَ) (جمعى از آنها، معتدل و ميانه‌رو هستند؛ ولى بيشتر آنها اعمالشان بد است.)
«منهم» ظاهرا اشاره به قلّت است.
(فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ) «
مقتصد معتدل و متوسط میان ظالم و سابق به خیرات است.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قصد»، ج۶، ص۸.
