قَتْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَتْر (به فتح قاف) از
مفردات نهج البلاغه به معنای كم كردن و تنگ گرفتن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
قُتُور (به ضم قاف و تاء) به معنای كم كننده.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
ملائکه و ... از این واژه استفاده نموده است.
قَتْر (مثل عقل)
به معنای كم كردن و تنگ گرفتن آمده است.
قتَرَ على عيالهِ قَتْراً و قُتُوراً: ضيَّق عليهم في النفقة قُتُور به معنای كم كننده آمده است.
برخی از مواردی که در نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
خطبه ۲۲۴ فرموده است:
«اللَّهُمَّ صُنْ وَجْهِي بِالْيَسَارِ، وَ لاَتَبْذُلْ جَاهِيَ بِالاِْقْتَارِ»؛
«يعنى خدايا آبروى مرا حفظ با غنى بودن كن و منزلت مرا با
فقر ساقط مگردان».
«اقتار» به معناى
فقر است.
حضرت (صلوات‌الله‌علیه) درباره ملائكه فرموده است:
«عِظَمِ الْجِبَالِ الشُّمَّخِ، وَ في قَتْرَةِ الظَّلاَمِ الاَْيْهَمِ»؛
«بعضى از آنها در كوه‌هاى سر برافراشته و برخى در خفاء و درون ظلمت‌هاى هولناک است».
«
قتره» در اينجا به معناى خفاء است.
حضرت (صلوات‌الله‌علیه) در
خطبه ۱۸۳ فرموده است:
«أَيُّهَا الْيَفَنُ الْكَبِيرُ، الَّذِي قَدْ لَهَزَهُ الْقَتَيرُ، كَيْفَ أَنْتَ إِذَا الْتَحَمَتْ أَطْوَاقُ النَّارِ بِعِظَامِ الاَْعْنَاقِ»؛
«يعنى اى پير سال‌خورده كه پيرى در تو راه يافته و با پيرى مخلوط شده‌اى، چگونه‌اى آنگاه كه طوف‌هاى آتش به استخوان‌هاى گردن‌ها بچسبد».
«
مقتّر» كم كننده و تنگ گيرنده «يفن» بر وزن يمن شيخ مسنّ. «لهز» آميخته شدن. «قتير» پيرى.
چنانكه در
حکمت ۳۳ فرموده است:
«كُنْ سَمَحاً وَ لاَ تَكُنْ مُبَذِّراً، وَ كُنْ مُقَدِّراً وَلاَ تَكُنْ مُقَتِّراً»؛
«سخاوت‌مند باش، ولى
اسراف كننده مباش. در زندگى حساب‌گر باش ولى سخت‌گير مباش».
این ماده چهار بار در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قتر»، ج۲، ص۸۴۱.
