قَبْس (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَبْس (به فتح قاف) از
مفردات نهج البلاغه به معنای اخذ شعله آتش است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
قَبَس (به فتح قاف و باء) به معنای شعله آتش و به طور
استعاره به
طلب علم و استفاده گفته می‌شود.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره عالم نمایان و در وصف
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و ... از این واژه استفاده نموده است.
قَبس (بر وزن عقل) به معنای اخذ شعله آتش آمده است. و
قَبَس بر وزن شرف شعله آتش است و به طور
استعاره به طلب علم و استفاده گفته می‌شود.
برخی از مواردی که در نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره عالم نمایان فرموده است:
«فاقْتَبَسَ جَهَائِلَ مِنْ جُهَّال وَأَضَالِيلَ مِنْ ضُلاَّل، وَنَصَبَ لِلنَّاسِ أَشْرَاكاً مِنْ حبالِ غُرُور»؛
«نادانی‌هایی از
نادانان و ضلالت‌هایی از
گمراهان اخذ کرده و برای مردم دام‌هایی از ریسمان‌های فریب گسترده است».
در وصف
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرموده است:
«حَتَّى أَوْرَى قَبَساً لِقَابِس، وَ أَنَارَ عَلَماً لِحَابِس، فَهُوَ أَمِينُكَ الْمَأْمُونُ وَ شَهِيدُكَ يَوْمَ الدِّينِ»؛
«یعنی تا این که آن حضرت شعله‌ای از حقیقت افروخت برای آن کس که شعله حقیقت اخذ کند و علامتی روشن کرد برای آن کس که شترش را حبس کرده و سرگردان مانده است او
امین و
مامون تو و شاهد اعمال تو در
روز قیامت است».
حابس کسی را گویند که
شتر را از رفتن
حبس کرده و نمی‌داند چطور راه یابد.
و نیز در وصف آن حضرت فرموده است:
«حَتَّى أَوْرَى قَبَسَ الْقَابِسِ، وَ أَضَاءَ الطَّرِيقَ لِلْخَابِطِ»؛
«آن چنان در اجراى فرمانت كوشش كرد كه شعله فروزان حق را آشكار و راه را براى جاهلان روشن ساخت».
خابط: کسی که بیراهه می‌رود.
مواردی از این ماده در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قبس»، ج۲، ص۸۳۸.
