قَبَضناه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَبَضناه: (ثُمَّ قَبَضْناهُ إِلَيْنَا قَبْضًا يَسيرًا) از مادّه «
قبض»
به معنی
«گرفتن» و یکی از معانی دیگر آن، جمع کردن اجزای پراکنده است.
به موردی از کاربرد
قَبَضناهُ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(ثُمَّ قَبَضْناهُ إِلَيْنَا قَبْضًا يَسيرًا) (سپس آن را آهسته جمع مى‌كنيم. (و نظام حيات بخش سايه و آفتاب را حاكم مى‌سازيم))
قرآن در
آیه ۹۶ سوره طه در مورد گسترش «سایه‌ها» سخن گفته و این که اگر
خدا می‌خواست آن را ساکن قرار می‌داد، امّا در این
آیه می‌گوید: «سپس آن را (
ظلّ آن آفتاب منبسط را) آهسته جمع می‌کنیم»
(ثُمَّ قَبَضْنٰاهُ اِلَیْنٰا قَبْضاً یَسِیراً) می‌دانیم هنگامی که خورشید طلوع می‌کند تدریجا سایه‌ها بر چیده می‌شود تا به هنگام ظهر که در بعضی از مناطق سایه به کلی معدوم می‌شود، زیرا آفتاب درست بالای سر هر موجودی قرار می‌گیرد و در دیگر مناطق به حدّ اقل خود می‌رسد و به این ترتیب سایه‌ها نه یک دفعه ظاهر می‌گردند و نه یک دفعه برچیده می‌شوند و این خود یکی از حکمت‌های پروردگار است، چرا که اگر انتقال از نور به ظلمت و بالعکس ناگهانی صورت می‌گرفت برای همۀ موجودات زیان‌آور بود، امّا این نظام تدریجی در این حالت انتقالی چنان است که بیشترین فایده را برای موجودات دارد بی‌آنکه ضرری داشته باشد. (تعبیر به یسیرا اشاره به جمع شدن تدریجی سایه است و یا اشاره به این که نظام ویژه نور و ظلمت در برابر قدرت پروردگار چیز ساده و آسانی است.)
به هر حال جای تردید نیست همان گونه که انسان در زندگی خود نیاز به تابش نور دارد برای تعدیل و جلوگیری از زمان‌های شدت نور، نیاز به سایه دارد، تابش نور یکنواخت زندگی را مختل می‌کند، همان گونه که سایۀ یکنواخت و ساکن، مرگبار است.
در صورت اوّل همه موجودات زنده می‌سوزند و در صورت دوم همه منجمد می‌شوند. این نظام متناوب نور و سایه است که زندگی را برای انسان ممکن و گوارا می‌سازد.
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
و معناى اينكه فرمود:
(ثُمَّ قَبَضْناهُ إِلَيْنا قَبْضاً يَسِيراً) اين است كه ما با تاباندن خورشيد و بالا آوردن آن، به تدريج آن سايه را از بين مى‌بريم و جهت اينكه از بين بردن را قبض ناميده، آن هم قبض به سوى خودش و آن قبض را هم به قبض آسان توصيف كرد خواست تا بر كمال
قدرت الهی خود دلالت كند و بفهماند كه هيچ عملى براى خدا دشوار نيست و اينكه فقدان موجودات بعد از وجودشان انهدام و بطلان نيست، بلكه هر چه كه به نظر ما از بين مى‌رود در واقع به سوى خدا باز مى‌گردد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قَبَضناهُ»، ج۳، ص۵۴۰-۵۴۱.
