قوّامین بالقسط (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قوّامین بالقسط:
(كونواْ قَوّامينَ بِالْقِسْطِ) واژه «قوّامين» جمع «قوام» (صيغه مبالغه)به معنى «بسيار قيام‌كننده» است و «
قسطا» به كسر قاف به معنى «عدل و عدالت» است. در آيه مورد بحث، يک اصل اساسى و يک قانون كلى درباره اجراى عدالت در همه موارد بدون استثنا ذكر مى‌كند و به تمام افراد با ايمان فرمان مى‌دهد كه قيام به عدالت كنند، آيه مى‌گويد: «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد كاملا قيام به عدالت كنيد...» تعبير به «قيام» در اين‌جا ممكن است به‌خاطر آن باشد كه انسان براى انجام كارها معمولاً بايد بپاخيزد و به دنبال آن برود، بنابراين «قيام به كار»،
کنایه از تصميم و عزم راسخ و اقدام جدى درباره آن است، اگرچه آن كار همانند حكم قاضى احتياج به قيام و حركتى نداشته باشد و نيز ممكن است تعبير به قيام از اين نظر باشد كه قائم معمولا به چيزى مى‌گويند كه عمود بر زمين بوده باشد و كمترين ميل و انحرافى به هيچ طرف نداشته باشد، يعنى بايد آن‌چنان عدالت را اجرا كنيد كه كمترين انحرافى به هيچ طرف پيدا نكند. آيه فوق توجه فوق‌العاده اسلام را به مسئله عدالت اجتماعى در هر شكل و هر صورت كاملا روشن مى‌سازد و تأكيداتى كه در اين جمله به كار رفته، نشان مى‌دهد كه
اسلام تا چه اندازه در اين مسئله مهمّ انسانى و اجتماعى، حسّاسيّت دارد، اگرچه با نهايت تأسف ميان عمل مسلمانان و اين دستور عالى اسلامى، فاصله از زمين تا آسمان است و همين يكى از اسرار عقب‌ماندگى آن‌ها است.
به موردی از کاربرد
قوّامین بالقسط در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يا أَيُّها الَّذينَ آمَنواْ كونواْ قَوّامينَ بِالْقِسْطِ شُهَداء لِلّهِ وَ لَوْ عَلى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوالِدَيْنِ وَ الأَقْرَبينَ إِن يَكُنْ غَنِيّا أَوْ فَقَيرا فَاللّهُ أَوْلى بِهِمَا فَلا تَتَّبِعواْ الْهَوى أَن تَعْدِلواْ وَ إِن تَلْوواْ أَوْ تُعْرِضواْ فَإِنَّ اللّهَ كانَ بِما تَعْمَلونَ خَبِيرا) (اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد! همواره و هميشه قيام به عدالت كنيد. براى خدا گواهى دهيد، اگرچه به زيان شما، يا پدر و مادر و نزديكانتان بوده باشد! چراكه اگر او (كسى كه گواهى شما به زيان او است) غنى يا فقير باشد،
خداوند سزاوارتر است كه از آنان حمايت كند. بنابراين، از هوا و هوس پيروى نكنيد، كه منحرف خواهيد شد و اگر حق را تحريف كنيد و يا از اظهار آن، اعراض نماييد، خداوند به آن‌چه انجام مى‌دهيد، آگاه است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
قيام به
قسط به معناى عمل به
قسط و تحفظ بر آن است، پس مراد از
(قَوّامينَ بِالْقِسْطِ) ، قائمين به
قسط است البته قائمينى كه قيامشان به
قسط تام و كامل‌ترين قيام است، (چون قوام صيغه مبالغه است و به آيه چنين معنايى مى‌دهد) آرى مبالغه در قيام به همين است كه شخص قوام به
قسط كمال مراقبت را به‌خرج دهد تا به انگيزه‌اى از هواى نفس يا عاطفه يا ترس و يا طمع و يا غيره از راه وسط و عادلانه عدول نكند و به راه ظلم نيفتد و اين صفت زود اثرترين عوامل و كامل‌ترين اسباب براى پيروى حق و حفظ آن از پايمال شدن است و البته اين قيام به
قسط براى خود آثار و شاخه‌ها و لوازمى دارد، يكى از شاخه‌هاى آن اين است كه شخص قوام به
قسط ديگر دروغ نمى‌گويد و شهادت به ناحق نمى‌دهد.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قوّامین بالقسط»، ج۳، ص۷۸۹-۷۸۸.
