قضیه متصله لزومیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قضیه متصله لزومیه، به‌معنای قضیه شرطیه متصله دالّ بر ملازمه حقیقی بین مقدّم و تالی است.

---

قضیه شرطیه متصله به حسب نوع لزوم و مصاحبت، به متصله لزومیه و متصله اتفاقیه تقسیم می‌شود.

---

متصله لزومیه، قضیه‌ای است که میان دو طرف (مقدم و تالی)، اتصال و لزوم حقیقی و پیوستگی واقعی وجود دارد. این لزوم، از علقه و ارتباط میان دو طرف قضیه ناشی شده است، و همین علاقه سبب می‌شود که هر کدام مستلزم دیگری باشد و بین آن دو، ملازمه عقلیه وجود داشته باشد؛ مانند: "هر گاه کسی حصبه داشته باشد تب‌دار است".

---

علاقه‌ای که سبب لزوم میان مقدم و تالی می‌شود به دو صورت است:

۳.۱ - علاقه علیت

این نوع علاقه و رابطه بر سه قسم است:
۱. مقدّم، علت تالی باشد. بدیهی است که با وجود علت، معلول هم موجود است و تخلف معلول از علت تامه ممتنع است.
۲. مقدّم، معلول و تالی، علت آن باشد. و بی‌گمان علت و معلول ملازمه دارند و هر کجا معلول باشد علت هم هست؛ چون معلول بدون علت تامه موجود نمی‌شود.
۳. مقدّم و تالی هر دو معلول علت شئ دیگری باشند. و چون معلول‌های علت واحد، متلازم در وجود هستند، هرگاه یکی موجود باشد دیگری هم موجود است.

۳.۲ - علاقه تضایف

علاقه تضایف یعنی مقدم و تالی از متضایفان‌ باشند که تعقل یکی از آن‌ها بدون دیگری امکان ندارد همان گونه که تحقق خارجی یکی بدون دیگری هم ممکن نیست.

---

قضیه متصله لزومیه بر دو گونه است:
۱. لزومیه دایمه، مانند وجود روز نسبت به طلوع آفتاب؛
۲. لزومیه غیر دایمه، مانند وجود خسوف نسبت به قرار گرفتن ماه و خورشید مقابل همدیگر، زیرا خسوف، از لوازم مقابله این دو با شرایط خاص است نه هر مقابله‌ای.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---