• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قضیه متصله اتفاقیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


قضیه متصله اتفاقیه، به‌معنای قضیه شرطیه دالّ بر لزوم حکمی و غیر حقیقی میان مقدّم و تالی است.


قضیه متصله به حسب نوع لزوم و مصاحبت، به متصله لزومیه و متصله اتفاقیه تقسیم می‌شود.
[۱] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۴۱.    
[۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸۲.
[۳] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۸۲-۱۸۳.


متصله اتفاقیه، به قضیه‌ای می‌گویند که در آن به مجرد اتصال دو نسبت بدون علاقه و پیوند ذاتی و طبیعی میان آن دو، حکم شده باشد. بنابراین در متصله اتفاقیه لزوم حقیقی موجود نیست بلکه لزوم غیر حقیقی، یعنی لزوم حکمی، وجود دارد. لزوم حکمی در جایی است که گوینده حکم به لزوم کند ولی در حقیقت، ملازمه‌ای در بین نیست، مثل: "هرگاه در اوّل هر ماه به کبوتر نظر افکنند تا آخر ماه سالم خواهند ماند" و "اگر قارون مال‌ اندوخت، لقمان حکمت آموخت". قضیه متصله اتفاقیه به لحاظ‌های مختلف قابل تقسیم است که به صورت مستقل بیان شده است.
[۴] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۷۶.    
[۵] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۴۳.    


اطلاق شرطیه بر قضیه اتفاقیه از باب مجاز و توسّع است؛ زیرا ارتباط مقدم و تالی، نوعی معیت و مقارنه است، و رابطه شرط و جزای حقیقی بین آن‌ها نیست. البته لزوم حکمی هم نوعی از لزوم است زیرا مفاد قضیه شرطیه، حکم به لزوم است و تا لزومی (اعم از واقعی و ادعایی) در کار نباشد قضیه شرطیه منعقد نمی‌شود.
در قضیه متصله اتفاقیه هر چند هیچ گونه اتصال و پیوستگی حقیقی بین مقدم و تالی وجود ندارد؛ ولی گاهی یا بسیاری از اوقات اتفاق می‌افتد که با وجود مقدم، تالی هم موجود می‌شود.

مقارنت اتفاقی در قضیه متصله اتفاقیه، گاهی به لحاظ ماهیت است نه به لحاظ وجود، مثل مقارنت و لزوم حکمی در قضیه: "اگر انسان ناطق است کلاغ ناعق است".
[۶] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۶۰-۶۱.
[۷] جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۰.
[۸] مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۸۴.    
[۹] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۱۰.
[۱۰] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۷۷-۷۹.
[۱۱] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۱۰-۱۱۱.
[۱۲] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۶۲-۲۶۳.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۴۱.    
۲. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸۲.
۳. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۸۲-۱۸۳.
۴. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۷۶.    
۵. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۴۳.    
۶. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۶۰-۶۱.
۷. ↑ جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۰.
۸. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۸۴.    
۹. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۱۰.
۱۰. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۷۷-۷۹.
۱۱. ↑ گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۱۰-۱۱۱.
۱۲. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۶۲-۲۶۳.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قضیه متصله اتفاقیه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۲۰.    




جعبه ابزار