• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قضیه متصله لزومیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



قضیه متصله لزومیه، به‌معنای قضیه شرطیه متصله دالّ بر ملازمه حقیقی بین مقدّم و تالی است.



قضیه شرطیه متصله به حسب نوع لزوم و مصاحبت، به متصله لزومیه و متصله اتفاقیه تقسیم می‌شود.


متصله لزومیه، قضیه‌ای است که میان دو طرف (مقدم و تالی)، اتصال و لزوم حقیقی و پیوستگی واقعی وجود دارد. این لزوم، از علقه و ارتباط میان دو طرف قضیه ناشی شده است، و همین علاقه سبب می‌شود که هر کدام مستلزم دیگری باشد و بین آن دو، ملازمه عقلیه وجود داشته باشد؛ مانند: "هر گاه کسی حصبه داشته باشد تب‌دار است".
[۴] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۷۷-۷۹.



علاقه‌ای که سبب لزوم میان مقدم و تالی می‌شود به دو صورت است:

۳.۱ - علاقه علیت

این نوع علاقه و رابطه بر سه قسم است:
۱. مقدّم، علت تالی باشد. بدیهی است که با وجود علت، معلول هم موجود است و تخلف معلول از علت تامه ممتنع است.
۲. مقدّم، معلول و تالی، علت آن باشد. و بی‌گمان علت و معلول ملازمه دارند و هر کجا معلول باشد علت هم هست؛ چون معلول بدون علت تامه موجود نمی‌شود.
۳. مقدّم و تالی هر دو معلول علت شئ دیگری باشند. و چون معلول‌های علت واحد، متلازم در وجود هستند، هرگاه یکی موجود باشد دیگری هم موجود است.

۳.۲ - علاقه تضایف

علاقه تضایف یعنی مقدم و تالی از متضایفان‌ باشند که تعقل یکی از آن‌ها بدون دیگری امکان ندارد همان گونه که تحقق خارجی یکی بدون دیگری هم ممکن نیست.


قضیه متصله لزومیه بر دو گونه است:
۱. لزومیه دایمه، مانند وجود روز نسبت به طلوع آفتاب؛
۲. لزومیه غیر دایمه، مانند وجود خسوف نسبت به قرار گرفتن ماه و خورشید مقابل همدیگر، زیرا خسوف، از لوازم مقابله این دو با شرایط خاص است نه هر مقابله‌ای.
[۵] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۶۰.
[۶] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۶۵-۶۶.
[۷] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۸۲.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۷۶.    
۲. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۸۳.    
۳. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۴۳-۴۴.    
۴. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۷۷-۷۹.
۵. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۶۰.
۶. تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۶۵-۶۶.
۷. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۸۲.
۸. سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۴۱.    
۹. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۶۲-۲۶۳.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قضیه متصله لزومیه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۲۰.    



جعبه ابزار