قضیه شرطیه محرفه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قضیه شرطیه محرفه، به‌معنای
قضیه شرطیه، بدون تصریح به ادات اتصال یا انفصال، و با شکل ظاهری
قضیه حملیه است.
قضیه شرطیه، به لحاظ تصریح یا عدم تصریح به ادات اتصال یا انفصال، به "شرطیه محرَّفه" و "
غیر محرفه" تقسیم می‌شود.
شرطیه محرّفه قضیه‌ای است که به حسب ظاهر، ادات اتصال یا انفصال در آن استعمال نشده؛ لیکن به حسب حقیقت و معنا افاده اتصال، و دلالت بر مصاحبت یا معاندت دو نسبت می‌کند. از این رو، قضیه محرّفه به ظاهر، حملیه است؛ ولی در واقع شرطیه است و وقتی به مجرای طبیعی خود بر گردد، به
شرطیه متصله و یا
شرطیه منفصله تبدیل می‌شود؛ مانند: "آب به طبع خود، با این که هوا گرم باشد، منجمد نمی‌شود".
این قضیه را می‌توانیم به قضیه شرطیه متصله‌ای برگردانیم که مقدم آن، عین بخش اول و تالی آن، نقیض (یا مساوی با نقیص) بخش دوم باشد: "اگر آب منجمد باشد هوا گرم نیست"، یا: "اگر آب منجمد باشد هوا سرد است". و یا به قضیه منفصله‌ای برگردانیم که از عین هر دو بخش شکل گرفته باشد؛ مثل این که گفته شود: "یا آب منجمد می‌شود یا هوا گرم است".
بعضی از منطق دانان، مثل
محقق طوسی در "
اساس الاقتباس"، و
قطب‌الدین شیرازی در "
درّة التاج"، قضیه حملیه دارای انحراف از وضع طبیعی را "
قضیه منحرفه"، و قضیه شرطیه دارای انحراف از وضع طبیعی را "قضیه محرَّفه" نامیده‌اند. محقق
طوسی این تمایز در نام‌گذاری بین حملیه و شرطیه را عرف رایج منطق‌دانان دانسته است. اما همو در (نسخه رایج) کتاب "
الجوهر النضید" از هر دو قسم، تعبیر به "منحرفه" کرده است. بعضی از معاصران هم، مثل مرحوم
مظفر در "
المنطق"، ملتزم به چنین فرقی نشده است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب
الدین، درة التاج (منطق).
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. • مجتهد خراسانی (
شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
•
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • تفتازانی، عبدالله بن
شهاب
الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
•
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قضیه شرطیه محرفه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۲۰.
