قصو (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَصو (به فتح قاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای دوری است.
قَصِی (به فتح قاف) به معنای دور است.
أَقْصَی (به فتح الف) به معنای دورتر است.
قُصْوَی (به ضم قاف) مؤنّث اقصی است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه به برخی از فرمانداران و در
دعای استسقاء و ... از این واژه استفاده نموده است.
قَصو (مثل عقل) به معنای دوری آمده است. «قصا المکان قصوا: بعد- قصا عن القوم: تباعد»
قَصِی (به فتح قاف) به معنای دور است.
أَقْصَی (به فتح الف) به معنای دورتر است.
قُصْوَی (به ضم قاف) مؤنّث اقصی است.
به برخی از مواردی که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (علیه‌السلام) در نامه به برخی از فرمانداران نوشت:
«وَنَظَرْتُ فَلَمْ أَرَهُمْ أَهْلاً لاََنْ يُدْنَوْا لِشِرْكِهِمْ، وَلاَ أَنْ يُقْصَواْ وَيُجْفَوْا لِعَهْدِهِمْ» «دهقان‌های دیار تو از
خشونت و
تحصیر تو، نسبت به ایشان شکایت کرده‌اند، در این کار دقّت کردم، دیدم چون
مشرک هستند نباید خیلی نزدیک گردند و چون
اهل ذمّه و پیمان هستند نباید چندان دور شوند و مورد
جفا قرار گیرند، با آنها گاه با خشونت و گاه با نرمی رفتار کن.»
(شرح‌های نامه:
)
و در ذیل همین نامه است:
«وَالاِْبْعَادِ وَالاِْقْصَاءِ» یعنی ترساندن و دور کردن.
(شرح‌های نامه:
)
در یک کلام عجیب فرموده است:
«إِذا وَصَلَتْ إِليْكُمْ أَطْرافُ النِّعَمِ فَلاَ تُنْفِرُوا أَقْصاها بِقِلَّةِ الشُّكْرِ» «چون اوایل نعمت‌ها به شما روی آورد اواخر آنها را با بی‌شکری نرانید.»
(شرح‌های حکمت:
)
«اقصی» دورتر یعنی آواخر
نعمت.
در وصف
رسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرموده است:
«خَاضَ إِلَى رِضْوَانِ اللهِ كُلَّ غَمْرَة،...وَ قَدْ تَلَوَّنَ لَه الاَدْنَوْنَ، وَ تَأَلَّبَ عَلَيْهِ الاَْقْصَوْنَ.» «با شدت تمام در
رضای خدا فرو رفت، نزدیکان نسبت به او عوض شدند و دورها و اجانب بر
عداوت او اتفاق کردند..»
(شرح‌های خطبه:
)
در
خطبه ۱۵۶ فرموده است:
«الْغَايَةِ الْقُصْوَى» «نتیجه دورتر.»
(شرح‌های خطبه:
)
در دعای استسقاء گوید:
«اللَّهُمَّ سُقْيَا مِنْكَ... وَتَعِيشُ بِهَا مَوَاشِينَا، وَتَنْدَى بِهَا أَقَاصِينَا، وَتَسْتَعِينُ بِهَا ضَوَاحِينَا» «خدایا بارانی ده که با آن حیوانات ما در عیش باشند و تامین شوند و بارانی که با آن اطراف ما مرطوب و پر آب شود و حیواناتی که در چاشت
آب می‌خورند از آن مدد می‌گیرند.»
(شرح‌های خطبه:
)
در جریان
حکمیت فرمود: با
عبدالله بن عباس به سینه
عمرو بن عاص بزنید، از مهلت‌ها استفاده کنید اواخر مملکت اسلامی را حفظ نمایید:
«حوطوا قواصی الاسلام» یعنی هر قاصیه و هر انتها را برای خود حفظ کنید از سقوط و از افتادن به دست
دشمن نگاه دارید.
(شرح‌های خطبه:
)
مواردی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قصو»، ج۲، ص۸۶۵.
