قصه اصحاب فیل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ماجرای اصحاب فیل، امری مشهور و مسلم بوده و یکی از
نشانه‌های عظمت و قدرت
الهی است؛ و از آن‌جا که در ابتدای سوره، رسول خدا را
مخاطب قرار داده، اين خطاب مایه تسلى
پیامبر صلی‌الله‌عليه‌وآله در برابر مشكلات می‌باشد.
قصه اصحاب فيل، مايه تسلى پيامبر
اسلام (صلی‌الله‌عليه‌وآله) است:
• «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ؛ آيا نديدى پروردگارت با فيل سواران (لشکر
ابرهه که براى نابودى کعبه آمده بودند) چه کرد؟!».
(با توجه به مخاطب قرار گرفتن رسول‌الله (صلی‌الله‌عليه‌وآله) در آغاز
سوره و
ذکر درهم كوبيده شدن اصحاب فيل، احتمال دارد كه اين خطاب به منظور تسلى به پيامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله) در برابر مشكلات
رسالت و آزار و اذيت‌هاى
مشرکان باشد).
در نخستین
آیه این سوره پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله) را مخاطب ساخته مى‌فرماید: آیا ندیدى پروردگارت با
اصحاب فیل چه کرد؟ (الم تر کیف فعل ربک باصحاب الفیل).
تعبیر به الم تر (آیا ندیدى؟) با اینکه این حادثه زمانى رخ داد که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دیده به
جهان نگشوده بود، و یا مقارن تولد آن حضرت بود به خاطر آن است که حادثه مزبور بسیار نزدیک به عصر پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله) بود و به‌علاوه به‌قدرى مشهور و معروف و
متواتر بود که گویى پیغمبر با
چشم مبارکش آن را مشاهده کرده بود، و جمعى از معاصران پیامبر مسلما آن را با چشم خود دیده بودند. تعبیر به (اصحاب الفیل) به خاطر همان چند فیلى است که آنها با خود از
یمن آورده بودند، تا مخالفان را مرعوب ساخته و شترها و اسبها از مشاهده آن رم کنند و در میدان
جنگ نمانند.
• «أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ؛ آيا نقشه آنها را در
ضلالت و تباهى قرار نداد؟!».
• «وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ؛ و بر سر آنها پرندگانى را گروه گروه فرستاد».
• «تَرْمِيهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّيلٍ؛ که با سنگ‌هاى کوچکى آنان را هدف قرار مى‌دادند».
• «فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ؛ سرانجام آنها را همچون کاه خورده‌شده (و متلاشى) قرار داد!».
قصه اصحاب فيل،
نشانه قدرت و
آيه الهى و امرى خارق‌العاده است:
• «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ؛ آيا نديدى پروردگارت با فيل سواران (= لشکر ابرهه که براى نابودى کعبه آمده بودند) چه کرد؟!».
أصحاب فیل با آن همه لشکر و قدرت آمده بودند تا
خانه خدا را ویران سازند، و خداوند با لشکرى به ظاهر بسیار کوچک و ناچیز، آنها را درهم کوبید، فیل‌ها را با پرنده‌هاى کوچک و سلاح‌هاى پیشرفته آن روز را با سنگریزه سجیل از کار انداخت، تا ضعف و ناتوانى این
انسان مغرور و خیره‌سر را در برابر
قدرت الهی ظاهر و
آشکار سازد.
(با توجه به تعبير «ألم‌تر» و نسبت دادن هلاكت به خدا، نكته ياد شده قابل استفاده است).
• «أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ؛ آيا نقشه آنها را در ضلالت و تباهى قرار نداد؟!».
• «وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ؛ و بر سر آنها پرندگانى را گروه گروه فرستاد».
• «تَرْمِيهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّيلٍ؛ که با سنگ‌هاى کوچکى آنان را هدف قرار مى‌دادند».
• «فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ؛ سرانجام آنها را همچون کاه خورده‌شده (و متلاشى) قرار داد!».
سرگذشت اصحاب فيل در دوران
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، امری قطعی و مسلم یوده و در بین همگان مشهور است:
• «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ؛ آيا نديدى پروردگارت با فيل سواران (لشکر ابرهه که براى نابودى کعبه آمده بودند) چه کرد؟!».
(خطاب «ألم‌تر» مى‌فهماند كه داستان، آن‌قدر مشهور و مسلّم بوده است كه گويا پيامبر (صلي‌الله‌عليه‌وآله) خود، آن را ديده است).
در
سوره فیل به
داستان اصحاب فیل اشاره مى‌کند، که از دیار خود به قصد تخریب
کعبه معظمه حرکت کردند، و خداى تعالى با فرستادن مرغ
ابابیل و آن مرغان با باریدن کلوخ‌هاى سنگى بر سر آنان هلاکشان کردند، و به صورت گوشت جویده‌شان کردند. و این قصه از
آیات و
معجزات بزرگ
الهى است، که کسى نمى‌تواند انکارش کند، براى اینکه تاریخ‌نویسان آن را مسلم دانسته؛ و شعراى دوران
جاهلیت در
اشعار خود از آن یاد کرده‌اند.
منظور از (رؤیت) معناى لغوى آن یعنى دیدن به
چشم نیست؛ بلکه علمى است که به مانند
احساس با حواس ظاهرى ظاهر و روشن است؛ و
استفهام در
آیه انکارى است، و معنایش این است که مگر
علم یقینى پیدا نکردى که چگونه پروردگارت با اصحاب فیل رفتار کرد، و این قصه در سال
ولادت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) واقع شد.
• «أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ؛ آيا نقشه آنها را در
ضلالت و تباهى قرار نداد؟!».
• «وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ؛ و بر سر آنها پرندگانى را گروه گروه فرستاد».
کلمه (
ابابیل)- به طورى که گفته‌اند - به معناى جماعت‌هایى متفرق و دسته دسته است، و معناى
آیه این است که:
خدای تعالی جماعت‌هاى متفرقى از مرغان را بر بالاى سر آنان فرستاد؛ و این
آیه، و
آیه بعدیش
عطف تفسیر است بر
آیه (الم یجعل کیدهم فى تضلیل).
• «تَرْمِيهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّيلٍ؛ که با سنگ‌هاى کوچکى آنان را هدف قرار مى‌دادند».
• «فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ؛ سرانجام آنها را همچون کاه خورده‌شده (و متلاشى) قرار داد!».
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۴۳۶، برگرفته از مقاله «قصه اصحاب فیل».
