قصه اصحاب رس (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رس واژه ای سامی است که
ریشه در زبان های قدیم داشته، و در آرامی و
عبری به معنای شکستن و شکافتن به کار می‌رفته است مفهوم شکافتن، حفر کردن ،
چاه و
معدن از معانی این واژه در
زبان عربی است که بنابر اقوال مختلف، مفهوم واژه در این ترکیب قرآنی همین معنای
چاه است.
در
قرآن کریم سرگذشت
اصحاب رس و نابودی آنان، عبرت آموز برای مردم شمرده شده است آنجاکه می‌فرماید:
وقوم نوح لما کذبوا الرسل اغرقنـهم وجعلنـهم للناس ءایة و
اعتدنا للظـلمین عذابا الیما(و قوم
نوح را آنگاه كه پيامبران خدا را تكذيب كردند غرقشان ساختيم و آنان را براى همه مردم عبرتى گردانيديم و براى ستمكاران عذابى پر درد آماده كرده‌ايم).
وعادا وثمودا واصحـب الرس..(و نيز عاديان و ثموديان و اصحاب رس و نسل‌هاى بسيارى ميان اين جماعت‌ها را هلاك كرديم).
در
تفسیر روح المعانی ، این احتمال ذکر شده که «و عادا... و اصحاب الرس...» بر ضمیر «هم» در «جعلناهم» عطف شده باشد.
در
تفسیر نمونه اینگونه آمده است: همچنين «قوم نوح را هنگامى كه تكذيب رسولان الهى كردند، غرق نموديم و سرنوشت آنها را نشانه روشنى براى عموم مردم قرار داديم، و براى همه ستمگران عذاب دردناكى فراهم ساختيم» «وَ قَوْمَ نُوحٍ لَمَّا كَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْناهُمْ وَ جَعَلْناهُمْ لِلنَّاسِ آيَةً وَ
أَعْتَدْنا لِلظَّالِمِينَ عَذاباً أَلِيماً».
جالب توجه اين كه مى‌گويد: آنها تكذيب رسولان كردند (نه تنها يك رسول)؛ چرا كه در ميان رسل و
پیامبران خدا، در اصول دعوت، تفاوتى نيست، و تكذيب يكى از آنها تكذيب همه آنها است، به علاوه آنها اصولًا با دعوت همه پيامبران الهى مخالفت داشتند و منكر همه اديان بودند.
و همين گونه «
قوم عاد و
ثمود و اصحاب الرس و اقوام بسيار ديگرى را كه در اين ميان بودند هلاك كرديم» «وَ عاداً وَ ثَمُودَ وَ أَصْحابَ الرَّسِّ وَ قُرُوناً بَيْنَ ذلِكَ كَثِيراً».
قوم عاد همان قوم
هود عليه السلام پيامبر بزرگ خدا هستند، كه از سرزمين «احقاف» (يا يمن) مبعوث شد، و قوم ثمود، قوم پيامبر خدا
صالح عليه السلام هستند كه از سرزمين «وادى القرى» (ميان مدينه و شام) مبعوث گرديد، و اما درباره «اصحاب رس»، در پايان اين سخن بحث خواهيم كرد.
«قرون» جمع «قرن» در اصل، به معنى جمعيتى است كه در يك
زمان با هم زندگى مى‌كنند، سپس به يك زمان طولانى (چهل
سال يا يك صد سال نيز اطلاق شده است).
باتوجه به
آیات قرآن ، بیان قصه اصحاب رس و هلاکت آنان، اتمام حجت
خداوند بر اهل
مکه شمرده شده است همچنانکه می‌فرماید:
کذبت قبلهم قوم نوح و اصحـب الرس و ثمود (پيش از ايشان قوم نوح و اصحاب رس و ثمود).
و اصحـب الایکة و قوم تبع کل کذب الرسل فحق وعید (و بيشه‌نشينان و
قوم تبع به تكذيب پرداختند همگى فرستادگان ما را به
دروغ گرفتند و در نتيجه تهديد من واجب آمد).
سیاق آیات در هر دو سوره «فرقان» و «ق» نشان می‌دهد که آیات در مقام انذار و اتمام حجت بر
مشرکان است.
اين آيات، همچنان ادامه بحث‌هاى مربوط به
معاد از دريچه‌هاى مختلف است.
نخست، براى دلدارى
پیامبر صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد: فقط تو نيستى كه اين گروه كافر تكذيبت كردند، و هم محتواى دعوتت را، خصوصاً درباره معاد، «قبل از آنها قوم «نوح»، و «اصحاب الرس» و «قوم ثمود» نيز، پيامبران‌شان را تكذيب كردند» «كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ أَصْحابُ الرَّسِّ وَ ثَمُودُ».
«قوم نوح» نياز به معرفى ندارد كه در
سوره نوح وضع آنها تبيين شد، اما قوم ثمود، همان قوم صالح عليه السلام پيامبر بزرگ خدا است، كه در
سرزمین حجر در شمال
حجاز زندگى داشتند، و در مورد اصحاب الرس، ميان مفسران گفتگو است، بسيارى عقيده دارند: آنها طائفه‌اى بودند كه در
سرزمین یمامه مى‌زيستند، و پيامبرى به نام حنظله داشتند كه او را تكذيب كردند، و سرانجام در چاهش افكندند (توجه داشته باشيد يكى از معانى «رس»
چاه است، و معنى ديگرش، اثر مختصرى است كه از چيزى باقى مى‌ماند؛ زيرا خاطرات كمى از اين قوم در تاريخ باقى مانده).
بعضى ديگر، آنها را قوم
شعیب مى‌دانند؛ زيرا آنها
چاه‌هاى
آب فراوان داشتند، اما با توجه به اين كه
اصحاب الایکه كه در آيات بعد آمده، اشاره به همين قوم شعيب است، اين احتمال منتفى است.
بعضى نيز، آنها را از بقاياى قوم ثمود مى‌دانند، و با توجه به اين كه
ثمود ، جداگانه در آيات مورد بحث آمده، اين معنى نيز بعيد به نظر مى‌رسد.
بنابراين، مناسب همان
تفسیر اول است كه در ميان مفسران از شهرت برخوردار است.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «قصه اصحاب رس».
