قصه (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قصه عبارت از سرگذشت واقعی یا خیالی است که به طور معمول به صورت کوتاه نقل می‌شود.
از احکام آن به مناسبت در برخی باب‌ها از قبیل
تجارت سخن گفته‌اند.
قصه یا داستان به واقعی (درست) و غیر واقعی یا خیالی تقسیم می‌شود.
نوشتن، نقل و گوش دادن به قصۀ واقعی،
جایز است، مگر آنکه مصداق یکی از
محرمات، همچون
غیبت باشد و یا مفسده‌ای بر آن مترتب گردد، مانند ایجاد اختلاف میان مؤمنان یا دو گروه از
مسلمانان، که در این صورت
حرام خواهد بود.
بخش در خور توجهی از
آیات قرآن کریم، بازگو کردن سرگذشت پیشینیان، اعم از
پیامبران الهی و امت‌های آنان است.
خدای تعالی پس از بیان سرگذشت
حضرت عیسی (علیه‌السّلام) می‌فرماید:
(اِنَّ هٰذٰا لَهُوَ اَلْقَصَصُ اَلْحَقُّ) ، این همان سرگذشت واقعی (
مسیح) است»، و نیز قصه
حضرت یوسف (علیه‌السّلام) را «اَحْسَنَ اَلْقَصَصِ، نیکوترین داستان‌ها» معرفی کرده است.
تعبیر یاد شده در برخی روایات در بارۀ همۀ قرآن کریم به کار رفته است.
برخی مفسران نیز عنوان «احسن القصص» در
سوره یوسف را شامل همۀ
قرآن دانسته‌اند.
احسن القصص بودن قرآن از این‌رو است که قصه‌های آن، راست‌ترین و سودمندترین قصه‌ها است، زیرا دربردارندۀ
موعظه و
پند برای خردمندان است،
چنان که در خود قرآن کریم نیز به این نکته اشاره شده است.
خدای تعالی
حضرت محمد (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله) را به بازگو کردن قصه‌هایی که به او
وحی شده، برای امتش امر کرده است و تاکید می‌نماید که حکایت این قصه‌ها شاید باعث اندیشیدن آنان شود.
از این‌رو، نوشتن، نقل کردن و گوش فرادادن به قصه‌های قرآنی امری راجح و مستحب است.
نوشتن و بازگو کردن داستان‌های تاریخی نادرست و دروغین
حرام است.
حرمت گوش دادن به آنها نیز به ظاهر کلمات اکثر فقها نسبت داده شده است،
لیکن در صورتی که غیر واقعی بودن آنها با قراین و شواهدی معلوم باشد و مخاطبان آن را بدانند، برخی، نقل آنها را جایز دانسته‌اند.
آیا نوشتن و نقل قصه‌هایی که نشات گرفته از تخیل محض می‌باشد، مانند رمان‌ها و افسانه‌ها، حرام است یا نه؟ مسئله محل اختلاف است. برخی گفته‌اند: در صورتی که افسانه‌ای بودن آن معلوم و آشکار باشد، جایز است،
لیکن برخی دیگر آن را حرام دانسته‌اند.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۶۱۹.
