قصر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَصر (به فتح قاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای کوتاهی
ضدّ درازی،
حبس،
خانه،
عمارت و
کاخ و نیز کوتاهی معنوی و
تقصیر است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
نعمت‌های الهی و ... از این واژه استفاده نموده است.
قَصر به معنای کوتاهی ضدّ درازی، حبس، خانه، عمارت و کاخ و نیز کوتاهی معنوی و
تقصیر آمده است.
به برخی از مواردی که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (علیه‌السلام) درباره نعمت الهی فرموده است:
«إِنَّ لله في كُلِّ نِعْمَة حَقّاً، فَمَنْ أَدّاهُ زَادهُ مِنْها، وَ مَنْ قَصَّرَ مِنْهُ خاطَرَ بِزَوالِ نِعْمَتِهِ.» «
خدا را در هر
نعمت حقّی است هر کس آن را
ادا کند،
خداوند نعمتش را زیاد گرداند و هر کس در آن کوتاهی کند با
زوال نعمتش به
خطر می‌افتد.»
درباره قلوب انسان‌ها فرموده است:
«إِنَّ لِلْقُلوبِ إقْبالاً وَ إِدْباراً، فإِذا أَقْبَلَتْ فَاحْمِلوها عَلَى النَّوافِلِ، وَ إذا أَدْبَرَتْ فاقْتَصِروا بِها عَلَى الْفَرائِضِ.» «قلوب انسان‌ها ميل و
اکراه دارند اگر قلوب به
عبادت ميل پيدا كردند آن‌ها را وادار به
نوافل و
مستحبّات بكنيد و اگر برگردند و اكراه داشته باشند فقط به
واجبات اكتفا نمایيد، هر انسان در خودش ابن
اقبال و ادبار را
امتحان كرده است.»
اقتصار به معنی اکتفاست.
درباره
زهد فرموده است:
«أَيُّها النّاسُ، الزَّهادَةُ قِصَرُ الاَْمَلِ، وَ الشُّكْرُ عِنْدَ النِّعَمِ.» «مردم، زهد کم کردن آرزوها و
شکر به وقت
نعمت است.»
در
حکمت ۲۲۳ فرموده است:
«مَنْ يُعْطِ بِالْيَدِ الْقَصيرَةِ يُعْطَ بِالْيَدِ الطَّويلَةِ.» یعنی «هر کس
احسان کمی کند، احسان و عوض بزرگی از خدا دریافت خواهد کرد.»
سید رضی می‌گوید: هر دو «ید» در این‌جا به معنای
نعمت است.
این ماده چند بار در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قصر»، ج۲، ص۸۶۳.
