قرائت ابن کثیر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قرائت ابن کثیر قاری به ویژگی‌ها، اصول و روش قرائت ابن کثیر، از قاریان هفتگانه اطلاق می‌شود. بحث از قرائت قرآن و قرّاء سبعه پیوسته یکی از مباحث مهم علوم قرآنی بوده است، یکی از قاریانی که قرائت او جزو قرائات سبع قرار گرفته است، «ابن کثیر» مکی است.

---

عبدالله بن کثیر داری مکی ( ۴۵-۱۲۰) در مکه به دنیا آمد و در عراق اقامت گزید؛ سپس به مکه بازگشته و در هما‌ن‌جا وفات کرده است. این قاری ایرانی الاصل را با وقار و دارای قامتی بلند و تنومند و با گفتاری فصیح و بلیغ وصف نموده‌اند.
ابن کثیر از تابعینی است که گروهی از صحابه را درک و از آ‌ن‌ها نقل کرده است. ابی عمرو بصری ـ که خود یکی از قاریان هفتگانه است ـ از او بهره‌ جسته و وی را در زبان عربی از مجاهد داناتر می‌داند.
قرائت او را علاوه بر ابی عمرو بصری، پیشوایانی چون خلیل بن احمد و شافعی نقل کرده‌اند. ابن کثیر تا هنگام مرگ پیشوای مورد پذیرش مردم مکه در قرائت بوده است. بخاری و مسلم در صحیحین از وی نقل حدیث نموده و گروهی او را به وثاقت ستوده‌اند. قرائت ابن کثیر توسط بزّی و قنبل نقل شده، ولی این دو راوی هیچ یک مستقیماً از وی اخذ ننموده‌اند.

---

برخی دیگر گفته‌اند ابن کثیر قرائت را از مجاهد گرفته است و قرآن را بر درباس، غلام ابن عباس عرضه کرده بود.
شافعی قرائت ابن کثیر را نقل کرده و آن را ستوده است و عده‌ای از دانشمندان، او را توثیق کرده‌اند. ابن ندیم ، ابن کثیر را از قرای طبقه دوم شمرده است.

---

ابن کثیر یکی از قرّاء سبعه است که قرائت او در مکه رواج داشت. بزّی یکی از راویان مشهور او بود و روش ویژه‌ای را در قرائت خود اتخاذ کرده بود؛ از جمله صله دادن به میم جمع و هاء ضمیر، عدم اماله یا تقلیل، افزودن هاء ساکن به آخر کلماتی مثل «لم» در هنگام وقف و جز آنها.

---

دو ویژگی مهم قرائت ابن کثیر:
۱. ذکر « بسمله » بین هر دو سوره ؛ به جز میان سوره انفال و توبه ؛
۲. تلاوت به قصر در مد منفصل و توسط در مد متصل .

---

اصول قرائت ابن کثیر مکی:
۱. همزه: در کلماتی که دو همزه قطع جمع شوند، همزه دوم را به تسهیل (بینابین) قرائت کرده است.
۲. صله میم جمع: در کلمه «هم» (به ضم «ه» و نیز به کسر «ه») ضمیر جمع مذکر غایب، همواره «و» صله می‌افزاید و «همو» و «همو» ادا می‌کند؛ اما در وقف، همانند دیگر قاریان به سکون میم وقف می‌کند.
۳. صله «ه» ضمیر: ضمیر «ه» (الیه و منه) را صله واوی یا یایی می‌دهد و «الیهی و منهو» ادا می‌کند؛ مگر آن که پس از ضمیر مذکور حرف ساکنی قرار گیرد؛ مثل: یعلمه الله.
۴. مد: مد منفصل را به قصر و مد متصل را به توسط قرائت می‌کند.
۵. «ی» ‌های اضافه: کلمه «انی و اننی» را مانند نافع و ابوعمر هرگاه پیش از همزه قطع یا وصل قرار گیرد، به فتح «ی» قرائت کرده است. مورد (انی اله) از این قاعده مستثنا است.
۶. «ی»‌های زائد: همه «ی» ‌های اضافی (مورد اختلاف قاریان) را به اثبات «ی» وقفا و وصلا قرائت کرده است.
شیوه ابن کثیر مکی را نیکو؛ اما پرطنین، درشت و توام با پذیرش و روشنی وصف کرده‌اند.

---

احمد بن محمد، مولی بنی مخزوم، ملقب به بزّی و مکنّی به ابوالحسن ( ۱۷۰ – ۲۴۰ تا ۲۵۰ ق ) در مکه وفات نموده است. برخی وی را اصلاً از مردم همدان برشمرده‌اند که موذنی مسجد الحرام و پیشوایی تعلیم قرائت را در مکه بر عهده داشته است.
بزّی را در قرائت با القابی چون استاذ، محقق، ضابط، متقن و ثقه ستوده‌اند؛ ولی گروهی حدیث او را ضعیف شمرده‌اند. وی در قرائت از احمد بن محمد معروف به قواس، ابی الاخریط، عبدالله بن زیاد بن عبدالله یسار مکی و ابوالقاسم عکرمه بن سلیمان بهره گرفته است.

---