قتیبة بن سعید بغلانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابورجاء قتیبة بن سعید بغلانی (
۱۵۰-
۲۴۰ق)، از محدثان اهل‌سنت
قرن سوم هجری قمری در
خراسان بود که رجال‌شناسان
اهل‌سنت وی را
موثق دانسته‌اند.
ابورجاء قتیبه بن سعید بن جمیل بن طریف بلخی ثقفی بغلانی، از موالی
ثقیف و اهل بغلان از روستاهای
بلخ بود و نسبت بغلانی وی به همین سبب است.
تاریخ ولادت وی را به اختلاف از
۱۴۸ تا ۱۵۰ق ذکر کرده‌اند.
گفته شده که نام وی یحیی یا علی بوده و قتیبه از القاب اوست.
بغلانی دانش آموزی را از همان آغاز در زادگاه خویش شروع کرده و سپس برای ادامه تحصیلات راهی
عراق،
مکه،
مدینه،
شام و
مصر شده و از اساتید بزرگی چون
مالک بن انس،
سفیان بن عیینه،
حماد بن زید،
لیث بن سعد و
ابن لهیعه کسب دانش و از آنان روایت نموده است.
بنا به گفته
خطیب بغدادی، بغلانی اولین سفر خود به بغداد را به سال
۱۷۲ق در ۲۳ سالگی آغاز کرد و در آنجا به تحصیل علم پرداخت. وی نخست به
رای و
قیاس روی آورد، اما پس از مدتی از آن کناره گرفته و به
اصحاب حدیث گروید و به زودی در زمره محدثان برجسته آن دیار در آمد.
وی در بغداد مجلس درسی برپا ساخته و به تربیت شاگردان و راویان فراوانی پرداخت که از آن میان کسانی چون
احمد بن حنبل،
حسن بن عرفه،
ابوداود سجستانی،
ابوزرعه و
ابوحاتم رازی را که همگی از بزرگان و مشاهیر اهل حدیث بودند، می‌توان نام برد.
به روایت
ذهبی،
نسائی محدث مشهور
قرن سوم در سال
۲۳۰ق جهت کسب دانش نزد قتیبه آمده و مدت یک سال از محضر وی استفاده کرده و روایات بسیاری را فرا گرفته و نقل کرده است.
قتیبه در
شعر نیز دستی داشت و برخی از اشعار وی در منابع آمده است.
ابن حبّان وی را در شمار ثقات ذکر کرده و او را فردی توانا در حدیث دانسته است.
ابن معین،
ابوحاتم رازی و نسائی از رجال‌شناسان
اهل‌سنت وی را
موثق دانسته‌اند.
قتیبه در نهایت به سال ۲۴۰ق در زادگاه خویش بغلان درگذشت.
او دارای تالیفاتی به نام العوالی در موضوع حدیث بوده است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۲۶، برگرفته از مقاله «قتیبه بغلانی».
