• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قَبْض (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





قَبْض (به فتح قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای گرفتن، گرفتن شی‌ء با تمام دست و جمع کردن است بعد از گرفتن شی‌ء.
و نیز به معنای امساک از اخذ شی‌ء است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره طلحه و زبیر از این واژه استفاده نموده است.



قَبْض به معنای گرفتن، گرفتن شی‌ء با تمام دست و جمع کردن است بعد از گرفتن شی‌ و نیز به معنای امساک از اخذ شی‌ء نیز آمده است.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - قَبَضْتُ - خطبه ۱۳۷ (درباره طلحه و زبیر)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره طلحه و زبیر فرموده است:
«فَأَقْبَلْتُمْ إِلَيَّ ... تَقولونَ: الْبَيْعَةَ الْبَيْعَةَ! قَبَضْتُ كَفّي فَبَسَطْتُموهَا، وَ نازَعَتْكُمْ يَدي فَجاذَبْتُموها.»
«به طرف من روی آوردید فریاد می‌زدید: بیعت. بیعت، من دستم را بستم شما آن را باز کردید، دستم را کنار کشیدم شما به طرف خود کشیدید.»

۲.۲ - فَقَبَضْتُها - خطبه ۲۲۸ (درباره بیعت خویش)

نظیر این کلام در خطبه ۲۲۸ نیز آمده است:
«وَ بَسَطْتُمْ يَدي فَكَفَفْتُها، وَ مَدَدْتُموها فَقَبَضْتُها، ثُمَّ تَداكَكْتُمْ عَلَيَّ تَداكَّ الاِْبِلِ الْهيمِ عَلَى حِياضِها يَوْمَ وِرْدِها.»
«شما (براى بيعت) دستم را گشوديد و من بستم. شما آن را به سوى خود كشيديد و من آن را برگرفتم! پس از آن همچون شتران تشنه كه روز وعده آب به آب خورگاه حمله كنند و به يكديگر پهلو زنند به گردم ريختيد!»

۲.۳ - قَبَضَهُ - غریب ۶ (زکات)

در غریب ۶ فرموده است:
«إِنَّ الرَّجُلَ إِذا كانَ لَهُ الدَّيْنُ الظَّنونُ يَججبُ عَلَيْهِ أَنْ يُزَكّيَهُ لِما مَضَى إِذا قَبَضَهُ
یعنی «اگر کسی وامی در عهده دیگران دارد که نمی‌داند به دستش خواهد رسید یا نه، در وقت گرفتن باید زکات آن را بدهد.» «دین ظنون» به فتح اوّل قرضی را گویند که انسان نمی‌داند به دستش خواهد رسید یا نه، بلکه ظن می‌کند شاید برسد و شاید نرسد.


۲.۴ - قَبْضَتِهِ - خطبه ۱۸۳ (درباره خداوند متعال)

درباره مرگ و زندگی انسان فرمود:
«وَ تَقَلُّبُكُمْ في قَبْضَتِهِ
یعنی «حرکت و زندگی شما در دست خداست.»


موارد زیادی از این ماده در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۳۹.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۲۲۵.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۵۲.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۰۰، خطبه ۱۳۷.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص ۲۸، خطبه ۱۳۳.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۹۵، خطبه ۱۳۷.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۹۳.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۰۷.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۰۸.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۵۱۶.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۸، ص۳۴۰.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۳۸.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۶۲، خطبه ۲۲۸.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۴۹، خطبه ۲۲۴.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۵۰، خطبه ۲۲۹.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۴۹.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۸۲.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۸۳.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۴۷۶.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۴۰۸.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۳.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، غریب ۶.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۱۳، غریب ۶.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۱۹، غریب ۶.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۹۹.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۳۵.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۳۵.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۴، ص۱۹۵.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۳۳۷.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۱۱۲.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، خطبه ۱۸۳.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۳۴، خطبه ۱۷۸.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۶۶، خطبه ۱۸۳.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱۳.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۲۶.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۳۴.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۱۰۹.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۳۸۸.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۱۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «فبض»، ج۲، ص۸۳۹.    






جعبه ابزار