• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده بدلیّت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


قاعدۀ بدلیّت از قواعد فقهی به معنای مساوی بودن بدل با مبدلٌ منه در احکام است.
[۱] وحید بهبهانی، محمدباقر، مصابیح الظلام، ج۵، ص۴۵۰.    
فقها هرچند از آن تحت عنوان قاعدۀ فقهی بحث نکرده‌اند، لیکن در ابواب مختلف، همچون طهارت، صلات و صوم به آن استناد کرده‌اند.


بدل عبارت است از جایگزین تکلیف اوّلی و یا مال تلف شده. مفاد قاعدۀ بدلیت آن است که احکام ثابت برای تکلیف اوّلی یا مال تلف شده، برای بدل آن نیز ثابت است، مگر آنچه به دلیل استثنا شده باشد.
[۲] وحید بهبهانی، محمدباقر، مصابیح الظلام، ج۹، ص۲۴۷.    
[۳] مروج جزائری، سیدمحمدجعفر، هدی الطالب، ج۷، ص۱۹۲.    


نمونه‌هایی از موارد استدلال به قاعدۀ بدلیت در باب‌های مختلف فقهی عبارت است از:

۲.۱ - طهارت

در وضو، رعایت ترتیب میان اعضا و نیز شستن از بالا به پایین واجب است. در تیمم بدل از وضو نیز رعایت ترتیب میان اعضا و نیز کشیدن دست از بالا به پایین بر اساس قاعدۀ بدلیت لازم است.
[۴] وحید بهبهانی، محمدباقر، الحاشیة علی مدارک الاحکام، ج۲، ص۱۳۷.    


۲.۲ - صلات

بعضی قدما وقت نماز جمعه را همچون نماز ظهر ممتد دانسته‌اند. بر آن به قاعدۀ بدلیت استناد شده است، زیرا نماز جمعه بدل از نماز ظهر روز جمعه است.
[۵] ابن ادریس حلی، کتاب السرائر، ج۱، ص۳۰۱.    
[۶] طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، ج۴، ص۲۷.    
[۷] شهید ثانی، روض الجنان، ص۲۸۴.


۲.۳ - صوم

برای کسی که روزه قضای ماه رمضان را گرفته، افطار روزه قبل از زوال (ظهر) بنابر قول مشهور جایز است، لیکن برخی قدما آن را حرام دانسته و بر حرمت آن به قاعدۀ بدلیت استدلال کرده‌اند، با این بیان که روزه قضا بدل از روزه ادا است و همان‌گونه که افطار روزه ماه رمضان بدون عذر حرام است، افطار روزه قضا نیز حرام می‌باشد.
[۸] ابن زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع، ص۱۴۲.    
[۹] ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، ص۱۸۴.    
[۱۰] آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، ج۸، ص۴۸۰-۴۸۱.    


۱. ↑ وحید بهبهانی، محمدباقر، مصابیح الظلام، ج۵، ص۴۵۰.    
۲. ↑ وحید بهبهانی، محمدباقر، مصابیح الظلام، ج۹، ص۲۴۷.    
۳. ↑ مروج جزائری، سیدمحمدجعفر، هدی الطالب، ج۷، ص۱۹۲.    
۴. ↑ وحید بهبهانی، محمدباقر، الحاشیة علی مدارک الاحکام، ج۲، ص۱۳۷.    
۵. ↑ ابن ادریس حلی، کتاب السرائر، ج۱، ص۳۰۱.    
۶. ↑ طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، ج۴، ص۲۷.    
۷. ↑ شهید ثانی، روض الجنان، ص۲۸۴.
۸. ↑ ابن زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع، ص۱۴۲.    
۹. ↑ ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، ص۱۸۴.    
۱۰. ↑ آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، ج۸، ص۴۸۰-۴۸۱.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۱۲۶.    


رده‌های این صفحه : قواعد فقهی
جعبه ابزار