قاعده مَن زادَ فی صَلاتِهِ فَعَلَیهِ الإعادَة
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قاعدۀ مَن زادَ فی صَلاتِهِ فَعَلَیهِ الاعادَة از
قواعد فقهی به معنای اینکه زیاد کردن در
نماز موجب بطلان آن است.
قاعدۀ یاد شده در حدیثی از
امام صادق (علیه‌السّلام) وارد شده است.
«مَنْ زَادَ فِي صَلاَتِهِ فَعَلَيْهِ اَلْإِعَادَةُ» این قاعده از قواعد کاربردی در باب
صلات است.
در زیاده‌ای که موجب بطلان نماز می‌شود، به لحاظ زیاد کننده (نمازگزار) و آنچه زیاد می‌شود، اختلافاتی وجود دارد.
به لحاظ نخست، آیا مقصود از زیادی، زیادی سهوی است یا زیادی عمدی را نیز دربرمی‌گیرد؟ مسئله اختلافی است.
البته اختلاف در شمول قاعدۀ یاد شده است وگرنه در بطلان نماز به زیادی عمدی، اختلافی نیست.
به لحاظ دوم، دو اختلاف وجود دارد:
نخست آنکه آیا مقصود از زیادی، زیادی از جنس اجزای نماز است، مانند
رکعت،
رکوع و
سجود یا مطلق زیادی، خواه از جنس نماز یا غیر نماز که به عنوان جزئی از اجزای نماز به جا آورده شود.
قول دوم به
مشهور نسبت داده شده است.
اختلاف دوم آن است که بنابر قول نخست آیا مراد از جنس نماز اعم از رکعت و اجزای آن است یا اختصاص به رکعت دارد.
قاعده من زاد با قاعدۀ لاتعاد - که مفاد آن عدم بطلان نماز با اخلال به جزئی از اجزای آن جز در پنج چیز است - چه نسبتی دارد؟ برخی گفته‌اند: قاعدۀ لاتعاد درباره ترک جزئی از اجزای نماز است، در حالی که مفاد قاعدۀ من زاد، اضافه کردن جزء است.
بعضی دیگر گفته‌اند: نسبت آن دو
عموم و خصوص مطلق است، بدین معنا که قاعدۀ لاتعاد در غیر موارد پنج‌گانه - که ترک آنها موجب بطلان نماز می‌شود - عام است، یعنی هم مورد اضافه کردن چیزی بر نماز را دربرمی‌گیرد و هم مورد کم کردن چیزی از آن را، اما قلمرو قاعدۀ من زاد تنها افزودن چیزی بر نماز است، بنابراین، قاعدۀ لاتعاد به قاعدۀ من زاد تخصیص می‌خورد.
برخی، نسبت دو قاعده را نسبت حاکم و محکوم دانسته و گفته‌اند: در موارد شمول قاعدۀ لاتعاد، این قاعده حاکم بر قاعدۀ من زاد خواهد بود و قاعدۀ من زاد در غیر آن موارد جاری می‌شود.
مستند قاعدۀ من زاد، روایاتی است که به مضمون قاعده وارد شده است،
چنان‌که در آغاز اشاره شد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۴۲۳.
